Διάλογος του Πλάτων που ασχολείται με τη δικαιοσύνη και την ιδανική πολιτεία. Στο πλαίσιο αυτών των θεμάτων αναπτύσσεται και η θεωρία των Ιδεών. Η Πολιτεία χωρίζεται σε δέκα βιβλία.

Τη συζήτηση που διαδραματίζεται στην Πολιτεία μεταξύ του Σωκράτη και των άλλων πρωταγωνιστών, αφηγείται ο ίδιος ο Σωκράτης σε ένα άγνωστο πρόσωπο. Εκτός από τον Σωκράτη στον διάλογο συμμετέχουν ο Κέφαλος, ο γιος του ο Πολέμαρχος, ο σοφιστής Θρασύμαχος και τα αδέλφια του Πλάτωνα, Γλαύκων και Αδείμαντος. Όλοι οι πρωταγωνιστές του διαλόγου είναι ιστορικά πρόσωπα.

Στην Πολιτεία ο Πλάτων αναπτύσσει πολλές από τις φιλοσοφικές θέσεις του. Το κύριο θέμα συζήτησης όμως είναι αυτό της δικαιοσύνης. Πιο συγκεκριμένα η προσπάθεια του Σωκράτη να πείσει τους συνομιλητές του ότι είναι προτιμότερη η ζωή του δίκαιου ανθρώπου παρά του άδικου. Στο 1ο βιβλίο της Πολιτείας ο Σωκράτης και οι συνομιλητές του προσπαθούν, δίχως επιτυχία, να ορίσουν την έννοια της δικαιοσύνης. Στο 2ο βιβλίο ο Γλαύκων και ο Αδείμαντος δεν έχουν μείνει ικανοποιημένοι από την προσπάθεια ορισμού της δικαιοσύνης. Ζητούν λοιπόν από τον Σωκράτη α) να τους εκθέσει τη δική του άποψη για την δικαιοσύνη και β) να δικαιολογήσει την θέση του σύμφωνα με την οποία η δικαιοσύνη αποτελεί βασικό στοιχείο της ευτυχισμένης ζωής. Ο Σωκράτης αποδέχεται να ικανοποιήσει και τα δύο παραπάνω αιτήματα. Αυτό θα γίνει μέσω μιας συζήτησης με τον Γλάυκωνα και τον Αδείμαντο η οποία μπορεί να χωριστεί σε τρία μέρη. Στο πρώτο μέρος (βιβλία 2-4) ο Σωκράτης ξεκινά την απάντησή του παρουσιάζοντας τη δίκαιη πολιτεία και τη δίκαιη ανθρώπινη

ψυχή. Στην αρχή παρουσιάζει τη δίκαιη πολιτεία. Αυτή αποτελείται από τρεις τάξεις: τους δημιουργούς που ασχολούνται με όλες τις οικονομικές δραστηριότητες της πόλης, τους πολεμιστές που προστατεύουν την πόλη και τέλος τους άρχοντες που κυβερνούν. Η πολιτεία είναι ευτυχισμένη εφόσον α) κάθε μια από τις τάξεις επιτελεί το δικό της ρόλο και β) οι τάξεις των δημιουργών και των πολεμιστών έχουν συμφωνήσει να κυβερνούν οι άρχοντες. Μόνο έτσι επιτυγχάνεται ομόνοια και δικαιοσύνη στην πόλη. Η ανθρώπινη ψυχή χωρίζεται και αυτή σε τρία μέρη: το λογικό, το θυμοειδές και το επιθυμητικό. Η δικαιοσύνη στην ψυχή επιτυγχάνεται μόνο όταν το λογικό μέρος έχει την εξουσία και κυβερνά την ψυχή. Στο δεύτερο μέρος (βιβλία 5-7) ο Σωκράτης επιχειρεί να δείξει γιατί οι μόνοι που μπορούν να κυβερνήσουν την πόλη έτσι ώστε αυτή να είναι δίκαιη είναι οι φιλόσοφοι. Υποστηρίζει λοιπόν πως οι φιλόσοφοι μπορούν να κυβερνήσουν γιατί μόνο αυτοί έχουν πραγματική γνώση και άρα είναι σε θέση να γνωρίζουν τι είναι πραγματικά ωφέλιμο για τους πολίτες. Στο σημείο αυτό εισάγεται η

ως αντικείμενο φιλοσοφικής γνώσης. Αυτοί που θα κυβερνήσουν, οι φιλόσοφοι βασιλείς, θα φτάσουν στη γνώση του Αγαθού μέσα από ένα επίπονο πρόγραμμα εκπαίδευσης (γεωμετρία, αριθμητική, αστρονομία, μουσική και διαλεκτική). Στο τρίτο μέρος (βιβλία 8-10)ο Σωκράτης παρουσιάζει (βιβλία 8-9) τι θα συμβεί στην πόλη αν δε κυβερνούν οι φιλόσοφοι βασιλείς και στην ψυχή αν δε εξουσιάζει το λογικό μέρος. Εκθέτει λοιπόν τέσσερα άδικα πολιτεύματα και τις αντίστοιχες άδικες μορφές ψυχής. Έτσι έχουμε την τιμοκρατία όπου κυριαρχεί η επιδίωξη της δόξας, την ολιγαρχία όπου κύριο αγαθό είναι η απόκτηση πλούτου, τη δημοκρατία όπου σκοπός είναι η πραγματοποίηση κάθε επιθυμίας και τέλος την τυραννία όπου καταλύεται κάθε φραγμός, κυριαρχεί η πλήρης αδικία και πραγματώνονται οι πιο φοβερές επιθυμίες. Στο 10ο και τελευταίο βιβλίο της Πολιτείας ο Σωκράτης επανέρχεται στη κριτική του εναντίον της ποίησης και του αρνητικού ρόλου που αυτή έχει στην διαπαιδαγώγηση των πολιτών στα πλαίσια της δίκαιης πολιτείας. Ερμηνεία Η Πολιτεία θεωρείται ως ένα από τα σπουδαιότερα συγγράμματα πολιτικής φιλοσοφίας. Κάποιοι σύγχρονοι φιλόσοφοι έχουν ασκήσει κριτική για τον αντιδημοκρατικό και ολοκληρωτικό χαρακτήρα που έχει η δομή της ιδανικής πολιτείας που περιγράφει ο Πλάτων. Εκτός του ότι η κριτική αυτή είναι εν μέρει άδικη, θα πρέπει να σκεφτούμε ότι στην Πολιτεία τίθενται μια σειρά βασικών ερωτημάτων που απασχολούν την πολιτική σκέψη μέχρι και σήμερα όπως: Πώς είναι δυνατόν μια κοινωνία να υπερβεί τι εσωτερικές συγκρούσεις; Τι ρόλο παίζει η γνώση στη ορθή διακυβέρνηση μια κοινωνίας;