Διάλογος του Πλάτωνα με θέματα την ψυχή, την αθανασία και τις Ιδέες

Ο διάλογος τοποθετείται στο 399 π.Χ. τη χρονιά που εκτελέστηκε ο Σωκράτης. Ο νεαρός μαθητής του Σωκράτη Φαίδων διηγείται στον Εχεκράτη πως πέρασε ο δάσκαλός του την τελευταία μέρα της ζωής του στη φυλακή. Το κύριο μέρος της αφήγησης του Φαίδωνα αποτελεί η συνομιλία που είχε ο Σωκράτης με δύο νεαρούς Πυθαγόρειους, το Κέβη και τον Σιμμία, καθώς περίμενε στο κελί του την εκτέλεση της θανατικής του καταδίκης. Ο Φαίδων αναφέρει ότι, εκτός από τον Κέβη και τον Σιμμία, στο κελί με τον Σωκράτη παρευρίσκονταν όλοι σχεδόν οι μαθητές του, πλην του Πλάτωνα ο οποίος ήταν άρρωστος. Το ενδιαφέρον των δύο νεαρών επικεντρώνεται κυρίως στον επικείμενο θάνατο του Σωκράτη από τον οποίο απαιτούν να τους δείξει ότι μετά τον θάνατο η ψυχή παραμένει αθάνατη. Ο Φαίδων αναφέρει στον Εχεκράτη ότι στη εκτός από τον Κέβη και τον Σιμμία, στο κελί με τον Σωκράτη παρευρίσκονταν όλοι σχεδόν οι μαθητές του Σωκράτη, πλην του Πλάτωνα ο οποίος ήταν άρρωστος.

Ο Σωκράτης αποδέχεται την πρόταση να συζητήσει για τον θάνατο. Ορίζει τη φιλοσοφία και το θάνατο ως απαλλαγή της ψυχής από το σώμα. Η απαλλαγή μπορεί να συμβεί με δύο τρόπους: απαλλαγή μέσω του θανάτου, απαλλαγή μέσω ενός ενάρετου βίου. Ο Σωκράτης προτιμά τη δεύτερη εκδοχή. Η ψυχή απελευθερώνεται από τα δεσμά του σώματος όταν κάποιος που ζει σύμφωνα με την αρετή και αναζητά διαρκώς την αλήθεια. Αυτή είναι η περίπτωση του αληθινού φιλοσόφου.

Ο Σωκράτης στην προσπάθειά του να υποστηρίξει τη θέση του ότι η ψυχή μπορεί να επιβιώσει ξεχωριστά από το σώμα, χρησιμοποιεί τρία επιχειρήματα. Το πρώτο είναι το επιχείρημα των αντιθέτων. Όπως όλα τα πράγματα προέρχονται από τα αντίθετά τους έτσι και η ζωή προέρχεται από τον θάνατο και θάνατος από τη ζωή. Από τον θάνατο του σώματος συνεπώς προέρχεται η ζωή στη μορφή της αθάνατης ψυχής. Το δεύτερο επιχείρημα αναφέρεται στη θεωρία της ανάμνησης την οποία έχουμε δει στον

. Η πραγματική γνώση των Ιδεών προϋπάρχει των όσων αντιλαμβανόμαστε μέσω των αισθήσεων, άρα η ψυχή απέκτησε τη γνώση αυτή σε μια προηγούμενη ζωή πριν εισέλθει στο σώμα. Το τρίτο επιχείρημα είναι αυτό της ομοιότητας. Αν υποθέσουμε ότι υπάρχει ο ορατός κόσμος των αντικειμένων που αντιλαμβανόμαστε με τις αισθήσεις και αόρατος κόσμος των

 τότε η ψυχή, ως αόρατη, ανήκει στον δεύτερο. Ο κόσμος των ορατών αντικειμένων αλλάζει και φθείρεται. Ενώ οι Ιδέες παραμένουν αιώνιες και αμετάβλητες. Έτσι και η ψυχή που μοιάζει με αυτές δεν καταστρέφεται με τον θάνατο του σώματος αλλά παραμένει άφθαρτη αμετάβλητη.