Κατηγορία: Πρόσωπα

Η πρόσληψη του Πλάτωνα στη Ρώμη: Κικέρων

Ο Κικέρων ήταν Ρωμαίος ρήτορας του 1ου αιώνα π.Χ., που επηρεάστηκε από τον Πλάτωνα και τη φιλοσοφική παράδοση της Ακαδημίας.

Βίος και φιλοσοφική εκπαίδευση

Ο Κικέρων θεωρείται ο σπουδαιότερος Ρωμαίος ρήτορας και πολιτικός. Υποστήριζε ότι ο Πλάτων είναι ο καλύτερος φιλόσοφος και τον λάτρευε σαν θεό. Χαρακτηρίζει τον εαυτό του ακαδημεικό φιλόσοφο. Μετά την πολιορκία της Αθήνας από τους Ρωμαίους, πολλοί Έλληνες φιλόσοφοι βρέθηκαν στη Ρώμη. Ένας από αυτούς ήταν ο Φίλων ο Λαρισαίος, σχολάρχης της Ακαδημίας, που έγινε ο πρώτος δάσκαλος του Κικέρωνα. Αργότερα, ο Κικέρων κατά τη διάρκεια ενός μεγάλου ταξιδιού του σε Ελλάδα και Ασία, σπούδασε στην Ακαδημία Πλάτωνος κοντά στον Αντίοχο τον Ασκαλωνίτη. Κάποιοι λένε ότι ο Κικέρων επηρεάστηκε από τον σκεπτικισμό του Φίλωνα, δηλαδή αμφέβαλλε συστηματικά για τη δυνατότητα να αποκτήσουμε βέβαιη γνώση. Κάποιοι άλλοι λένε ότι στην αρχή επηρεάστηκε από τον Αντίοχο, αλλά αργότερα στράφηκε στον Φίλωνα. Λόγω της πολιτικής κατάστασης ο Κικέρων εξορίστηκε από τη Ρώμη, και όταν ξαναγύρισε, δεν μπορούσε να ασχοληθεί με την πολιτική. Έτσι, απομονώθηκε και έγραψε έργα ρητορικής και φιλοσοφίας στα οποία παρουσιάζει τον εαυτό του ως «πλατωνικό άνθρωπο» (homo Platonicus). Ο θάνατος της κόρης του και η δικτατορία του Καίσαρα έκαναν τον Κικέρωνα να αφοσιωθεί στη συγγραφή φιλοσοφικών έργων.

Έργα

Ο Κικέρων έγραψε πολλά φιλοσοφικά έργα με θέμα τη γνωσιοθεωρία, την ηθική, τη θεολογία, στα οποία βρίσκουμε επιρροές από την πλατωνική φιλοσοφία.

Προτού ασχοληθεί με την πολιτική έγραψε το De oratore (Περί του ρήτορος). Σ’ αυτό περιγράφει τις αρετές του άριστου ρήτορα, μιλάει για τον Σωκράτη, απαντά στην επίθεση στη ρητορική που έκανε ο πλατωνικός διάλογος Γοργίας, και απορρίπτει τον πλατωνικό διαχωρισμό ρητορικής και φιλοσοφίας.

Το έργο του De republica (Περί πολιτείας), με τίτλο που θυμίζει την πλατωνική Πολιτεία, έχει γραφτεί σε μορφή διαλόγου: ο Κικέρων − όπως και ο Πλάτων − αναζητά το άριστο πολίτευμα, τι είναι δικαιοσύνη, ποιος είναι ο φιλόσοφος-βασιλιάς. Προτείνει μια ρεαλιστική δημοκρατία σε αντίθεση με την ουτοπία του Πλάτωνα. Θεωρεί ότι στην ιστορία το καλύτερο πολίτευμα της Ρώμης ήταν η διακυβέρνηση των Σκιπιώνων. Το τελευταίο βιβλίο του έργου περιγράφει ένα όνειρο του Σκιπίωνος, ποια θα είναι η ανταμοιβή του πολιτικού μετά τον θάνατό του, κάτι που θυμίζει τον πλατωνικό μύθο του Ηρός και τη θεωρία της αθανασίας της ψυχής.

Το έργο του De Legibus – τίτλος που θυμίζει τους πλατωνικούς Νόμους – είναι ένας διάλογος που υποστηρίζει την πλατωνική θεωρία ότι οι νόμοι υπάρχουν στη φύση. Όμως, δεν αποδέχεται τους ουτοπικούς νόμους του Πλάτωνα διότι πρότυπό του έχει τους ιερούς νόμους της Ρώμης.

Στο έργο του Orator (Ρήτορας) με επιρροές από τον πλατωνικό Μενέξενο, το Συμπόσιο και τον Φαίδρο, ο Κικέρων χρησιμοποιεί την πλατωνική θεωρία των Ιδεών για να περιγράψει τον ιδανικό ρήτορα.

Το Academica είναι ένας διάλογος για το πώς αποκτάμε γνώση και πώς φτάνουμε στην αλήθεια.

Το De Finibus Bonorum et Malorum (Τα όρια των αγαθών και των κακών) είναι ένας διάλογος για το μεγαλύτερο αγαθό και το μεγαλύτερο κακό.

Το De natura deorum (Περί θεών) παρουσιάζει τη θεολογία των Επικούρειων και των Στωικών και καταλήγει στον σκεπτικισμό.

Στις Tusculanes disputations (Τουσκουλανές διατριβές) πραγματεύεται την αθανασία της ψυχής με επιχειρήματα από τον Φαίδωνα. Υποστηρίζει ότι η αρετή κάνει τη ζωή μας χαρούμενη και ότι δεν πρέπει να φοβόμαστε τον θάνατο.

Στο De divinatione (Περί μαντικής) επιχειρηματολογεί ότι η μαντική και οι προφητείες δεν είναι αληθινά.

Σημασία του έργου του

Ο Κικέρων συναγωνίζεται τον Πλάτωνα: ασχολείται με παρόμοια θέματα σε παρόμοιο σκηνικό, και γράφει σε μορφή διαλόγου. Αυτό δείχνει ότι είχε μελετήσει τα περισσότερα έργα του Πλάτωνα, ενώ φαίνεται ότι δεν γνώριζε κάποια άλλα (όπως τον Παρμενίδη, Σοφιστή, Πολιτικό, Θεαίτητο) ∙ παρερμηνεύει κάποια σημεία της πλατωνικής φιλοσοφίας ή παραλείπει εντελώς κάποια άλλα (π.χ. τον μύθο του σπηλαίου). Σκοπός του γενικά είναι να δείξει την ανωτερότητα των Ρωμαίων στοχαστών. Το έργο του Κικέρωνα δεν είναι πρωτότυπο. Ωστόσο, ήταν ο πρώτος λατίνος που έγραψε φιλοσοφία σε απλή γλώσσα, μετέφρασε κάποια πλατωνικά έργα στα λατινικά (όπως τον Πρωταγόρα, Τίμαιο, Φαίδωνα, Φαίδρο), και είναι ο πρώτος που συνέταξε λατινικό λεξιλόγιο στη φιλοσοφία.

Παναίτιος και Ποσειδώνιος

Παναίτιος και Ποσειδώνιος

Στωικοί φιλόσοφοι που μελετούν και ενσωματώνουν στη...

Οικία του Πρόκλου

Οικία του Πρόκλου

Η λεγόμενη οικία του Πρόκλου είναι μια υστερορωμαϊκή έπαυλη...

Πλατωνική διαλεκτική

Πλατωνική διαλεκτική

Η «διαλεκτική» είναι επινόηση του Πλάτωνα για...

Πορτραίτα και αγάλματα φιλοσόφων

Πορτραίτα και αγάλματα φιλοσόφων

Τα γλυπτά πορτραίτα φιλοσόφων που φιλοτεχνήθηκαν τον 4ο αι....