Φιλόσοφος που ανήκει στους «ελάσσονες (= μικρούς) Σωκρατικούς» (δηλαδή μαθητές του Σωκράτη που δεν είχαν τόσο μεγάλη επιρροή). Αρχικά βρέθηκε κοντά στους Σοφιστές, αλλά γρήγορα ακολούθησε τον Σωκράτη. Αποδεχόταν την άποψη του φιλόσοφου ότι η αρετή είναι γνώση και επέλεξε έναν ασκητικό τρόπο ζωής. Θεωρείται πρόδρομος της φιλοσοφίας των Κυνικών.

Ο Αντισθένης ο Αθηναίος (περίπου 446-366 π.Χ.) επηρεάστηκε από τους Σοφιστές αλλά δεν υπήρξε ποτέ μαθητής του ρήτορα Γοργία. Συμμετείχε στον κύκλο του Σωκράτη και ήταν από τους λίγους μαθητές μαζί του στις τελευταίες ώρες της ζωής του (όπως αναφέρει ο Πλάτων στον Φαίδωνα). Σύμφωνα με τον Ξενοφώντα στο Συμπόσιο και στα Απομνημονεύματα, ο Αντισθένης ήταν πολύ κοντά στον Σωκράτη σε προσωπικό και φιλοσοφικό επίπεδο. Ο Διογένης Λαέρτιος (αρχές 3ου αιώνα μ.Χ.) λέει ότι ο Αντισθένης υπήρξε δάσκαλος του φιλόσοφου Διογένη του κυνικού (με έμβλημα τον κύνα =σκύλο).

Πιθανόν ο Αντισθένης ίδρυσε σχολή στο γυμνάσιο Κυνόσαργες (κοντά στη σημερινή περιοχή Νέος Κόσμος της Αθήνας). Οι μαθητές του, οι Κυνικοί, εφάρμοσαν σε ακραίο βαθμό το σωκρατικό πρότυπο της ασκητικής ζωής και της αδιαφορίας για τα υλικά αγαθά.

Ο Αντισθένης έγραψε πολλά έργα αλλά έχουν σωθεί ελάχιστα αποσπάσματα. Εμπνεύστηκε πολλά θέματα από την Οδύσσεια του Ομήρου, έγραψε ρητορικές ασκήσεις και σωκρατικούς λόγους, αλλά τίποτα δεν σώθηκε. Τον απασχόλησαν τα δύο μεγάλα ζητήματα της εποχής, η ηθική, δηλαδή το πώς πρέπει να ζούμε, και η σχέση γλώσσας και πραγματικότητας, μια διαμάχη που είχαν ξεκινήσει οι Σοφιστές τον 5ο αιώνα και συνέχισαν οι φιλόσοφοι τον 4ο αιώνα.

Όπως και ο Σωκράτης, ο Αντισθένης υποστηρίζει ότι η αρετή είναι γνώση, είναι διδακτή, και αν συνοδεύεται από ισχυρό χαρακτήρα, οδηγεί στην ευδαιμονία. Τα υλικά αγαθά είναι περιττά και ο νόμος της αρετής είναι ανώτερος από τον νόμο της πολιτείας. Ο σοφός είναι αυτάρκης ∙ «τα πλούτη και η φτώχεια δεν είναι στο σπίτι αλλά στη ψυχή του ανθρώπου». Η γνώση δεν αρκεί, χρειάζονται πράξεις. Ο άνθρωπος πρέπει να απαλλαγεί από τα πάθη και τις επιθυμίες για υλικά αγαθά και απολαύσεις. Η αδιαφορία για αυτά, η άσκηση για εγκράτεια και υπομονή, οδηγεί στην αρετή. Ο Αντισθένης έλεγε την παροιμία «καλύτερα να τρελαθώ παρά να νιώσω ηδονή». Αυτός ο αντι-ηδονισμός είναι το αντίθετο του άκρατου ηδονισμού του Αρίστιππου. Ο Αντισθένης στρέφεται εναντίον των εύκολων ηδονών, δηλαδή των απολαύσεων χωρίς κόπο, που θολώνουν τον νου και μας απομακρύνουν από τον δρόμο της αρετής. Προτιμά με μέτρο τις ηδονές που προκύπτουν μετά από κόπο, δηλαδή τις ηδονές εκείνες για τις οποίες δεν θα μετανιώσουμε.

Για κάθε πράγμα μπορεί να διατυπώνεται μόνο μία πρόταση, άρα δεν προκύπτει καμία αντίφαση. Είναι αδύνατον να δοθεί ορισμός της ουσίας των πραγμάτων. Πιθανόν ο Αντισθένης είχε μια θεωρία για τη σχέση των ονομάτων με τα πράγματα αλλά επειδή δεν έχουν σωθεί τα έργα του, οι απόψεις του παραμένουν σκοτεινές. Γενικά, οι απόψεις του Αντισθένη φαίνεται να είναι ανταγωνιστικές προς τις απόψεις του Πλάτωνα με βασική αιτία το ποιος θα συνεχίσει τη φιλοσοφική παράδοση του Σωκράτη.