Κατηγορία: Αρχαιολογικοί χώροι

Παραστάσεις φιλοσόφων σε ψηφιδωτά και τοιχογραφίες

Οι απεικονίσεις φιλοσόφων σε ψηφιδωτά της αρχαιότητας αναπαράγουν ένα πολύ δημοφιλές μοτίβο της εποχής, τις επτά ανδρικές μορφές που αντιστοιχεί στο σχήμα των επτά σοφών της αρχαιότητας. Κεντρική μορφή σε αυτές τις παραστάσεις ήταν κατά περίπτωση ο Σωκράτης, ή ο Πλάτων

Δύο ψηφιδωτά που απεικονίζουν συμπόσιο επτά φιλοσοφών ήλθαν στο φως στην Ιταλία μέσα στον 19ο αι. Το πρώτο, ανακαλύφθηκε το 1896 και είχε κατασκευασθεί μεταξύ του 1ου αι. π.Χ. και 1ου αι. μ.Χ, στη βίλα του Τ. Siminius Stephanus στην Πομπηία. Το δεύτερο βρέθηκε στην Σαρσίνα στην περιοχή της βόρειας Ούμπριας.

Τα δύο έργα προέρχονται από το ίδιο πρωτότυπο, πιθανότατα κάποιον πίνακα. Το ψηφιδωτό της Πομπηίας είναι κατά προσέγγιση τετράγωνο και περιβάλλεται από ένα πλαίσιο με περίτεχνη διακόσμηση. Η σκηνή παριστάνει επτά μορφές ανδρών μεγάλων σε ηλικία, ειδωμένες από κοντινή απόσταση, ενώ πίσω τους απεικονίζεται τοπίο αποτελούμενο από ένα επιστύλιο στα αριστερα, ένα ηλιακό ρολόι και ένα δέντρο στο κέντρο, και το οχυρωματικό τείχος μιας πόλης στην επάνω γωνία δεξιά. Το θέμα της σκηνής είναι πιθανότατα η συζήτησης κάποιας αστρονομικής θεωρίας, καθώς στο μέσον της παράστασης απεικονίζεται μια ουράνια σφαίρα με εγχάρακτους δακτυλίους τοποθετημένη μέσα σε ένα μικρό έπιπλο.Το ψηφιδωτό της Σαρσίνας διαφέρει, μεταξύ άλλων, στα ακόλουθα σημεία: το πλαίσιο α έχει αντικατασταθεί από ένα απλούστερο μοτίβο. Οι μορφές στο ψηφιδωτό της Σαρσίνας έχουν όλες στραμμένη την προσοχή τους στην ουράνια σφαίρα, σε αντίθεση με το ψηφιδωτό της Πομπηίας. Ακόμη το δέντρο που απεικονίζεται στο έργο της Πομπηίας και αποτελεί αναφορά στον Φιλοσοφικό Κήπο, στο ψηφιδωτό της Σαρσίνας δεν υπάρχει.Παρά τις διαφορές μεταξύ τους το νόημα της σκηνής είναι προφανώς κοινό και για τα δύο ψηφιδωτά. Η επικρατέστερη ερμηνεία της παράστασης είναι ότι σε αυτή απεικονίζεται η Ακαδημία του Πλάτωνα. Από τις επτά μορφές του ψηφιδωτού, οι έξι είναι μαθητές, και η μια μορφή ο ίδιος ο Πλάτων.

Υπάρχουν τρεις ακόμη περιπτώσεις ψηφιδωτών με ομαδικές απεικονίσεις φιλοσόφων, που χρονολογούνται στην Ύστερη Ρωμαϊκή περίοδο. Το ψηφιδωτό που ανακαλύφθηκε σε ρωμαϊκή βίλα κοντά στην πολή Baalbek του Λιβάνου χρονολογείται τον 2ο αι μ.Χ. και βρίσκεται σήμερα στο Εθνικό Μουσείο της Βηρυτού. Το ψηφιδωτό διακοσμούσε πιθανότατα την αίθουσα εστίασης  και απεικονίζει τους επτά σοφούς μαζί με τον Σωκράτη και την Καλλιόπη, μούσα της επικής ποίησης. Το ψηφιδωτό των φιλοσόφων περιέβαλε ένα πλαίσιο με παραστάσεις από τις τέσσερις εποχές του χρόνου, του οποίου ένα τμήμα μόνο έχει σωθεί και το οποίο παριστάνει την Γη να λαμβάνει μια προσφορά σιταριού από ένα φτερωτό αγόρι με το όνομα Θέρος. Ένα άλλο ψηφιδωτό στην Απάμεια της Συρίας χρονολογείται περίπου στο 350 μ.Χ. και απεικονίζει έξι από τους αρχαίους σοφούς να κάθονται από τρεις, δεξιά και αριστερά από τον Σωκράτη, και να ακούν τις διδαχές του. Παρότι ή κάθε μορφή ξεχωρίζει φυσιογνωμικά από την άλλη, μόνο η μορφή του Σωκράτη είναι εκείνη που αναδεικνύεται στο κέντρο της παράστασης. Το ψηφιδωτό των φιλοσόφων στην Κολωνία ανακαλύφθηκε το 1844 κατά την διάρκεια εργασιών ανέγερσης νοσοκομείου στην πόλη. Απεικόνιζε συνολικά επτά φιλοσόφους, τους Διογένη, Κλεόβουλο, Σωκράτη, Χείλωνα και Σοφοκλή, και έλειπαν τα πορτραίτα των δύο. Το ψηφιδωτό υπέστη σοβαρές καταστροφές κατά την διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου και αποκαταστάθηκε το 1967.

Από τα λιγοστά έργα ζωγραφικής που έχουν σωθεί στις μέρες μας ιδιαίτερη αξία έχει η τοιχογραφία του 1ου αι. μ.Χ. στο Μουσείο των Θερμών στην Ρώμη, από τον κήπο της βίλας Φαρνεζίνα. Τέλος ξεχωριστό ενδιαφέρον παρουσιάζει και η απεικόνιση του Σωκράτη σε τοιχογραφία από οικία του 1ου αι μ.Χ. στην Έφεσο.

Τα άγραφα δόγματα του Πλάτωνα

Τα άγραφα δόγματα του Πλάτωνα

«Άγραφα δόγματα» αποκαλούνται οι απόψεις του...

Θεαίτητος

Θεαίτητος

Πλατωνικός διάλογος με θέμα τη...

Επικουρισμός και Πλάτων

Επικουρισμός και Πλάτων

«Επικουρισμός» ονομάζεται το φιλοσοφικό σύστημα...

Απουλήιος

Απουλήιος

Πλατωνικός φιλόσοφος, ρήτορας και λογοτέχνης (περ. 125-180...