Κατηγορία: Φιλοσοφικές θεωρίες
Πολιτικές θεωρίες του 20ου αιώνα και Πλάτων
Τον 20ο αιώνα η πλατωνική φιλοσοφία δέχτηκε πολλές ερμηνείες και χρησιμοποιήθηκε ως πρόσχημα σε πολιτικά, πνευματικά και ιδεολογικά ρεύματα της Ευρώπης. Προς τα τέλη του αιώνα θα επικρατήσει η αναλυτική ερμηνεία του πλατωνισμού.
Για να κατανοήσουμε πώς χρησιμοποιήθηκε ο πλατωνισμός από διάφορα πνευματικά κινήματα χρειάζεται να γνωρίζουμε τον τρόπο ερμηνείας του τον 19ο αιώνα. Η ερμηνεία του Χέγγελ (Hegel) επηρέασε τους βρετανικούς στοχαστές στο πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Ο Τζόουετ (Jowett) μετέφρασε όλο το πλατωνικό έργο στα αγγλικά και θεωρούσε τον Πλάτωνα τον «πατέρα του ιδεαλισμού»: Πλάτων και Χέγγελ έχουν παρόμοια ιδεαλιστικά φιλοσοφικά συστήματα. Την ερμηνεία του Τζόουετ αποδέχτηκαν πολλοί φιλόσοφοι μέχρι το 1930.
Ο Βρετανός Μπάρκερ (Barker) (1874-1960) τόνισε την πολιτική διάσταση του πλατωνικού έργου. Η πλατωνική φιλοσοφία επεδίωκε τη σύνδεση της ηθικής με την πολιτική που είχαν διαχωριστεί λόγω του νέου τρόπου σκέψης και πράξης που έφερε ο Διαφωτισμός. Σύμφωνα με το πλατωνικό πρότυπο, ο πολιτικός οφείλει να γίνει φρουρός της ηθικής, το κράτος να κυριαρχεί στους πολίτες, και η εξουσία να ανήκει στους πνευματικά ανώτερους. Αυτός ο ιδεαλισμός ενισχύθηκε με την προσπάθεια να αναβιώσουν οι αξίες της κλασικής φιλοσοφίας και της αρχαίας πόλεως.
Ο πλατωνικός ιδεαλισμός που επηρέασε τη νεότερη πολιτική φιλοσοφία κατηγορήθηκε ότι κατά βάθος στρέφεται κατά του ανθρώπου και της δημοκρατίας. Οι πλατωνικές απόψεις έγιναν αντικείμενο εκμετάλλευσης από ολοκληρωτικά κόμματα, και ιδίως από το γερμανικό πριν τον Β’ παγκόσμιο πόλεμο. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα οι φιλελεύθεροι δημοκράτες να απορρίψουν την πλατωνική φιλοσοφία.
Αυστηρή κριτική στο πλατωνικό σχέδιο έκανε ο Αυστριακός φιλόσοφος Πόππερ (Popper) μετά το τέλος του B΄ παγκοσμίου πολέμου (1945): το πολιτικό πρόγραμμα του Πλάτωνα είναι ουτοπικό και αυταρχικό και δημιουργεί μια κλειστή κοινωνία χωρίς ελευθερίες.
Πολλοί Ευρωπαίοι διανοητές έσπευσαν να υπερασπιστούν τον Πλάτωνα. Ο Αμερικανοεβραίος Στράους (Leo Strauss) υποστήριξε ότι σκοπός του Πλάτωνα ήταν να ξεπεράσει τις απλοϊκές απόψεις της πλειοψηφίας και να ανακηρύξει τον φιλόσοφο σε διαμορφωτή της κοινωνίας. Η έμφαση στη γνώση δίνει πρωταρχικό ρόλο στην ανάπτυξη των επιστημών σε μια κοινωνία. Ο Στράους ασκεί κριτική σε όποιον παρερμηνεύει την πλατωνική σκέψη και επαινεί τον Πλάτωνα για τη διαχρονικότητα και οικουμενικότητα του πολιτικού στοχασμού του.