Κατηγορία: Φιλοσοφικές θεωρίες

Γερμανικός ιδεαλισμός, εγελιανή διαλεκτική και Πλάτων

Ο γερμανικός ιδεαλισμός στρέφεται στην πλατωνική φιλοσοφία, συζητά θέματα που την απασχόλησαν και αναγνωρίζει ότι σε αυτή βασίστηκε η μεταφυσική της δυτικής φιλοσοφίας.

Ιδεαλισμός και πλατωνισμός

Ο γερμανικός ιδεαλισμός είναι το σημαντικότερο φιλοσοφικό ρεύμα της νεότερης εποχής με εκπροσώπους τους Γερμανούς φιλοσόφους Φίχτε, Σέλλιγκ, Χέγκελ, και τον ποιητή Χαίλντερλιν (τέλη 18ου – αρχές 19ου αιώνα). Σκοπός του είναι να απαντήσει στα φιλοσοφικά ερωτήματα του Καντ. Απορρίπτει την άποψη του Καντ ότι η γνώση μας περιορίζεται στον επίγειο κόσμο και δεν μπορεί να φτάσει στο ανώτατο επίπεδο. Γι αυτό οι ιδεαλιστές θέλουν να κατασκευάσουν ένα σύστημα με πρώτη αρχή το Απόλυτο. Εκείνη την εποχή, 18-19ο αιώνα, η εικόνα του Πλάτωνα στη Γερμανία ήταν ένα μείγμα θεωριών νεοπλατωνισμού, χριστιανικών ερμηνειών και πολύ ρομαντισμού, που δεν είχαν σχέση με την αληθινή φιλοσοφία. Αυτό οφείλεται στο ότι κάποιοι στοχαστές έκαναν λανθασμένες ερμηνείες του πλατωνικού έργου, όπως τον Φαίδωνα, και έδωσαν έμφαση όχι στη φιλοσοφία αλλά στα λογοτεχνικά στοιχεία των πλατωνικών διαλόγων. Ταύτισαν τη φιλοσοφία με την ποίηση, κάτι που θα επηρεάσει τον Σλάιερμαχερ στη θεωρία του για τον «πλατωνικό λογοτεχνικό διάλογο».

Φίχτε, Χαίλντερλιν, Σέλλιγκ

Ο Φίχτε επαινεί τον Πλάτωνα αλλά δεν φαίνεται να τον έχει μελετήσει. Ο Χαίλντερλιν επηρεάστηκε από τον Φαίδρο και το Συμπόσιο, με έμφαση στον έρωτα και την Ιδέα του Ωραίου που είναι πιο σπουδαία από την Ιδέα του Αγαθού. Ο Σέλλινγκ από νεαρός ασχολήθηκε με την πλατωνική φιλοσοφία. Έγραψε σχόλια στον Ίωνα και τον Τίμαιο. Τον επηρέασε η πλατωνική θεωρία για τον κόσμο και τη ψυχή του κόσμου. Ενδιαφέρθηκε για τις πλατωνικές έννοιες: έρως, ανάμηση, νους, μύθος, και άλλα.

Χέγκελ

Ο Χέγκελ θεωρεί τον Πλάτωνα σπουδαία προσωπικότητα στην ιστορία της ανθρωπότητας. Μελετά το πλατωνικό έργο κατά τη διάρκεια της ζωής του. Τον απασχόλησαν θέματα όπως ο μύθος, ο Σωκράτης, η πολιτεία, η ηθική, η κοσμολογία του Τίμαιου. Επηρεάστηκε από την ερμηνεία του Σλάιερμαχερ και λέει ότι όλη η φιλοσοφία του Πλάτωνα εμφανίζεται στα έργα του, άρα δεν ισχύουν τα άγραφα δόγματα, δηλαδή οι μυστικές προφορικές διαλέξεις του. Η Ιδέα του Πλάτωνα αντιστοιχεί στην «έννοια» του Χέγκελ: διατυπώνουμε μια γενική έννοια για να παρουσιάσουμε ένα πράγμα. Ο Χέγκελ θεωρεί ότι οι Ιδέες βρίσκονται σε τούτο τον κόσμο και όχι στον ουρανό, δημιουργούνται από τον νου μας. Μελέτησε την Πολιτεία και διαπίστωσε ότι δεν πρόκειται για ουτοπία όπως λένε οι περισσότεροι αλλά για έκφραση του αρχαίου ελληνικού πολιτικού ήθους. Ο Σωκράτης ήταν ο πρώτος που διεκδίκησε ελευθερίες που ζητάμε σήμερα από τα σύγχρονα κράτη. Το κεντρικό θέμα της Πολιτείας, η δικαιοσύνη, για τον Χέγγελ βρίσκεται μόνο μέσα στο κράτος.

Η διαλεκτική του Πλάτωνα και του Χέγκελ

Ο Χέγκελ είναι ο πρώτος που κατάλαβε το βάθος της πλατωνικής διαλεκτικής. Πιθανόν μελέτησε τους διαλόγους Παρμενίδης, Σοφιστής Φίληβος. Η διαλεκτική είναι η μόνη αληθινή μέθοδος για τη φιλοσοφία. Όχι όμως διαλεκτική ως διάλογος (ερώτηση-απάντηση) αλλά ως θέση-αναίρεση. Ο Παρμενίδης είναι το χαρακτηριστικό παράδειγμα της πλατωνικής διαλεκτικής γιατί παρουσιάζει τη θεωρία των Ιδεών και την αναιρεί. Παρόμοιο παράδειγμα αποτελεί ο διάλογος Σοφιστής.

Γοργίας

Γοργίας

Το θέμα του διαλόγου είναι η ρητορική, με παράλληλη...

Η πλατωνική θεολογία

Η πλατωνική θεολογία

Ο πλατωνικός θεός χαρακτηρίζεται από ένα έντονο νοητικό...

Το συμπόσιο

Το συμπόσιο

Το συμπόσιον ως βασικός τρόπος διασκέδασης και κοινωνικής...

Ακαδημεικός Σκεπτικισμός

Ακαδημεικός Σκεπτικισμός

Δελτίο λήμματος: φιλοσοφικό ρεύμα που κυριάρχησε στην...