Στον Τίμαιο ο Πλάτων εξιστορεί τη γέννηση του σύμπαντος από έναν θεϊκό Δημιουργό και αναλύει τον τελικό σκοπό του σύμπαντος.

Ο Σωκράτης αφηγείται πώς ασχολήθηκε με τη μελέτη της φύσης τότε που ήταν νέος, αλλά γρήγορα απογοητεύθηκε γιατί δεν βρήκε απάντηση ούτε στον Αναξαγόρα ούτε στους άλλους φυσικούς φιλοσόφους για την πραγματική αιτία του σύμπαντος. Γι αυτό, λέει, κατέφυγε στη θεωρία των Ιδεών σαν εναλλακτική λύση για να αναζητήσει την «αλήθεια των όντων».

Πράγματι, ο «ιστορικός» Σωκράτης ίσως είχε απογοητευθεί από τη φυσική φιλοσοφία και γι αυτό στράφηκε στη μελέτη του ανθρώπου. Ωστόσο, αυτός που αναμφίβολα εισήγαγε στη φιλοσοφία τη θεωρία των Ιδεών είναι ο Πλάτων. Η περιφρόνησή του για τον αισθητό κόσμο φαίνεται από τα πρώτα έργα του με αποκορύφωμα τους διαλόγους της μέσης περιόδου. Σε αυτούς, ο Πλάτων υποστηρίζει ότι πρέπει να ξεφύγεις από τις αισθήσεις και τις επιθυμίες του σώματος ώστε να γνωρίσεις τις Ιδέες. Η φιλοσοφία είναι «μελέτη θανάτου» (Φαίδων), ένας ασκητικός τρόπος ζωής για να φτάσεις τη γνώση (Πολιτεία), που ίσως σε οδηγήσει ξαφνικά στην αποκάλυψη των Ιδεών (Συμπόσιο). Μόνο λίγοι άνθρωποι πνευματικά ανώτεροι καταφέρνουν να ασχοληθούν με την αληθινή φιλοσοφία και τις Ιδέες, αφού δεν έχουν να κερδίσουν τίποτα από τη μελέτη του φυσικού κόσμου.

Στον Τίμαιο ο Πλάτων αναλύει τον φυσικό κόσμο. Στον Φίληβο υποστηρίζει ότι η σωστή ζωή είναι ένα αρμονικός συνδυασμός φρόνησης και ηδονής. Στους Νόμους η οργάνωση της κοινωνίας ανατίθεται στον συνετό νομοθέτη.

Στον Τίμαιο ο Πλάτων εξιστορεί τη δημιουργία του κόσμου από έναν γεωμέτρη θεό. Με τη μαθηματική αστρονομία ο Πλάτων αποδεικνύει ότι ο ουρανός είναι ένας χώρος τέλειος γιατί όλοι οι πλανήτες έχουν μια αιώνια, τακτική και κυκλική κίνηση. Στον άνθρωπο που είναι μια μικρογραφία του κόσμου ο αντίστοιχος χώρος είναι το αθάνατο μέρος της ψυχής, το λογικό. Άρα, όλοι οι άνθρωποι έχουν τη φυσική δυνατότητα να αναπτύξουν το λογικό τους. Ενώ παλαιότερα ο Πλάτων θα έλεγε ότι αυτό μπορεί να γίνει μόνο με τη γνώση των Ιδεών, τώρα προτείνει να παρατηρήσουμε τον ουρανό για να καταλάβουμε πόσο τέλειος είναι: να δούμε τις κινήσεις των πλανητών, την εναλλαγή ημέρας και νύχτας, των μηνών και των εποχών, ώστε να συλλάβουμε την έννοια του χρόνου. Ο χρόνος συνδέεται με τους αριθμούς και οι αριθμοί είναι ο μόνος δρόμος προς τη φιλοσοφία. Επομένως, η φιλοσοφική γνώση είναι προσιτή σε όλους. Το μόνο που χρειάζεται είναι να εξασκήσουμε το νου μας και να χρησιμοποιούμε τις αισθήσεις για να παρατηρήσουμε το σύμπαν.

Ενώ λοιπόν ο Πλάτων στην αρχή περιφρονούσε τα φυσικά φαινόμενα, στην τελευταία φάση της ζωής του στρέφεται στη φυσική και την κοσμολογία. Σε αντίθεση με τους αντιπάλους του, όπως ο Δημόκριτος, που δέχονταν ένα κόσμο χαοτικό, ο Πλάτων παρουσιάζει έναν κόσμο οργανωμένο με σχέδιο και σκοπό. Εάν ο κόσμος δεν έχει καμία τάξη και σκοπό, τότε πώς μπορούμε να ζητάμε τάξη και σκοπό από τον άνθρωπο; Αντί λοιπόν μόνο μια μικρή ομάδα πνευματικά ανώτερων να πάρει την εξουσία ώστε να οργανώσει την κοινωνία, ο Πλάτων προτείνει να παρατηρήσουμε όλοι πόσο λογικά οργανωμένο είναι το σύμπαν, και με τον ίδιο τρόπο, με τάξη και λογική οργάνωση, να διαμορφώσουμε τη συμπεριφορά, τις πράξεις και τη ζωή μας.