Κατηγορία: Φιλοσοφικές θεωρίες
Πλατωνική Ηθική
Η ηθική αποτελεί ένα από τα βασικά θέματα που απασχολεί τον Πλάτωνα στους διαλόγους του.
Στους διαλόγους τους οποίους ο Πλάτων έγραψε στην αρχή της συγγραφικής του περιόδου (τους αποκαλούμενους και «Σωκρατικούς») η ηθική συζήτηση εξελίσσεται με οδηγό τον Σωκράτη. Συνομιλητές του Σωκράτη είναι συνήθως κάποιοι οι οποίοι ισχυρίζονται ότι κατέχουν κάποια αρετή, αδυνατούν όμως να την εξηγήσουν. Ο Σωκράτης μέσα από τον διάλογο φανερώνει την αδυναμία τους να ορίσουν την αρετή και ταυτόχρονα καταδεικνύει την γνωστική τους ένδεια. Η αρετή περιγράφεται ως γνώση του καλού και του κακού. Ενάρετος είναι αυτός που μπορεί να διακρίνει μεταξύ του καλού και του κακού και να πράξει ανάλογα. Η γνώση του καλού επιτυγχάνεται με τη χρήση του ορθού υπολογισμού. Αν λοιπόν η αρετή είναι γνώση, η κακία είναι άγνοια. Αυτό είναι και το νόημα της σωκρατικής ρήσης «Ουδείς εκών κακός». Εάν κάποιος σφάλλει τότε αυτό οφείλεται σε λάθος υπολογισμό. Κανείς δε πράττει το κακό με τη θέληση του αλλά από άγνοια. Ο άνθρωπος συνεπώς, σύμφωνα με τον Πλάτωνα, επιθυμεί πάντα το αγαθό αυτό δηλαδή που είναι πραγματικά ωφέλιμο για αυτόν. Το αγαθό είναι ο σκοπός της ζωής του κάθε ανθρώπου. Είναι πάντα ωφέλιμο αλλά δεν είναι πάντα ευχάριστο.
Στους διαλόγους της μέσης περιόδου ο Πλάτων δε αρκείται σε μια καταγραφή των αρετών. Οι αρετές που συναντάμε στους διαλόγους της προηγούμενης περιόδου, όπως η ανδρεία, η δικαιοσύνη, η σωφροσύνη διατηρούνται και σε αυτούς του διαλόγους αλλά προσδιορίζονται σε ένα καινούριο πλαίσιο. Ο ορισμός της δικαιοσύνης, για παράδειγμα, προκύπτει από την εξέταση της δομής της πόλης και την προέκτασή της στην ανθρώπινη ψυχή. Η ψυχή του ανθρώπου αποτελείται από τρία μέρη: το επιθυμητικόν που παράγει τις ηδονές και τις άλογες επιθυμίες, το θυμοειδές που είναι η έδρα των συναισθημάτων και το λογιστικόν που συγκεντρώνει τις ορθές κρίσεις, τις λογικές πεποιθήσεις, και είναι ικανό να κάνει σωστούς υπολογισμούς ως προς τα πράγματα. Δίκαιη είναι η αρμονική ψυχή, στην οποία κάθε μέρος επιτελεί τον ρόλο του υπό την κυριαρχία του λογιστικού. Η δικαιοσύνη νοείται ως τάξη και υγεία της ψυχής, ενώ η αδικία ως αταξία και ασθένεια. Η ευδαιμονία, όπως είναι αναμενόμενο, παρουσιάζεται ως η κατάσταση της δίκαιης ψυχής. Η
που εισάγει ο Πλάτων στην Πολιτεία είναι η ύψιστη αρχή της ηθικής. Η στροφή προς την οδηγεί στην ηθική τελείωση.
Στους διαλόγους της τελευταίας συγγραφικής περιόδου ο Πλάτων κάνει μια στροφή προς τον αισθητό κόσμο. Αποτέλεσμα της στροφής αυτής είναι ότι το τέλειο αγαθό, ο ευτυχισμένος βίος , δεν ταυτίζεται πλέον μόνο με τη νόηση και τη γνώση των Ιδεών αλλά και με τη ηδονή (ευχαρίστηση). Η ευτυχισμένη ζωή είναι η ισορροπία και το μέτρο ανάμεσα και στα δύο.