Κατηγορία: Φιλοσοφικές θεωρίες

Η πλατωνική θεολογία

Ο πλατωνικός θεός χαρακτηρίζεται από ένα έντονο νοητικό στοιχείο, ενώ καθοριστικό του στοιχείο είναι η αγαθότητα. Η οντότητα που πλησιάζει περισσότερο στην πλατωνική αντίληψη του θεού είναι η Ιδέα του αγαθού.

Υπάρχει ένα πλατωνικό θεολογικό σύστημα;

Σε όλη τη διάρκεια της αρχαιότητας από τον 4ο αιώνα π.Χ. εως και τον 6ο αιώνα μ.Χ. κυριαρχεί η άποψη ότι ένα βασικό κομμάτι της πλατωνικής φιλοσοφίας αφορά ζητήματα θεολογικού περιεχομένου. Η άποψη αυτή ήταν διαδεδομένη σε αρκετούς πλατωνικούς φιλοσόφους της παραπάνω περιόδου. Ωστόσο αν στραφούμε στους πλατωνικούς διαλόγους θα δούμε, ότι λίγα είναι τα στοιχεία εκείνα που μας οδηγούν στο να πούμε ότι ο Πλάτων είχε έναν έντονο θεολογικό προβληματισμό στη σκέψη του.

Η θεολογία στους πλατωνικούς διαλόγους

Στους διαλόγους της πρώιμης συγγραφικής του περιόδου ο Πλάτων προσπαθεί να απαλλάξει τον Σωκράτη από την κατηγορία ότι εισήγαγε καινούριους θεούς (καινά δαιμόνια). Έτσι στη

παρουσιάζει τον Σωκράτη να αποδέχεται το ολυμπιακό δωδεκάθεο. Σε διαλόγους της μέσης συγγραφικής περιόδου, όπως στον

, βλέπουμε τον Σωκράτη να υποστηρίζει ότι κύριο μέλημα του φιλοσόφου είναι η απαλλαγή της ψυχής από τα δεσμά του σώματος και η άνοδος της προς τις νοητές Ιδέες. Οι τελευταίες μάλιστα χαρακτηρίζονται ως θεία όντα. Οι Ιδέες θεωρούνται από τη φύση τους θεϊκές και η ψυχή στο βαθμό που κατευθύνεται προς αυτές γίνεται θεϊκή και η ίδια. Η αντίληψη αυτή εκφράζεται και στον

όπου ως σκοπός του ανθρώπου παρουσιάζεται η ομοίωση του με τον θεό (να γίνει δηλαδή όμοιος με το θεό). Στο

, διάλογο της τελευταίας συγγραφικής περιόδου του Πλάτωνα, ο δημιουργός θεός λειτουργεί ως νους και κάνει όλες τις απαραίτητες ενέργειες έτσι ώστε ο κόσμος που δημιουργεί να είναι όσο γίνεται καλύτερο ομοίωμα του πρωτοτύπου, δηλαδή των Ιδεών. Οι ενέργειες όμως το δημιουργού θεού έχουν περιορισμούς. Ο πρώτος περιορισμός προέρχεται από τις Ιδέες οι οποίες ρυθμίζουν τον τρόπο με τον οποίο θα οργανωθεί ο κόσμος. Ο δεύτερος περιορισμός προέρχεται από την ύλη την οποία ο δημιουργός καλείται να οργανώσει. Η ίδια η φύση της ύλης προσδιορίζει ως ένα βαθμό την επίδραση που μπορεί να ασκήσει επάνω της ο δημιουργός. Στους

ο νους δεν παρουσιάζεται ως δημιουργός που λειτουργεί εξωτερικά και οργανώνει τον κόσμο αλλά ως κοσμική ψυχή που είναι μέσα στον κόσμο και προνοεί για όσα συμβαίνουν σε αυτόν.

Ο πλατωνικός θεός και η Ιδέα του αγαθού

Στον Πλάτωνα ο όρος θεός δεν λειτουργεί τόσο ως ουσιαστικό που αναφέρεται σε ένα στοιχείο, αλλά περισσότερο ως επιθετικός προσδιορισμός που δηλώνει μια σειρά ποιοτικά χαρακτηριστικά τα οποία όλα μαζί κάνουν κάτι θεϊκό. Τέτοιου είδους χαρακτηριστικά είναι η αθανασία, η αμεταβλητότητα (κάτι δε μεταβάλλεται μένει σταθερό), η τελειότητα και το βασικότερο όλων η αγαθότητα. Η αγαθότητα αποτελεί κύριο γνώρισμα της ουσίας του θεού. Το χαρακτηριστικό αυτό μας ωθεί να αναζητήσουμε την έννοια του θεού στην

. Είναι βέβαιο ότι η Ιδέα του αγαθού στερείται πολλά από τα χαρακτηριστικά που αποδίδουμε εμείς στον θεό. Μεγάλη εντύπωση προκαλεί, για παράδειγμα, η απουσία κάθε προσωπικού στοιχείου. Αυτό συμβαίνει γιατί ο θεός στον Πλάτωνα δεν καλείται να ικανοποιήσει απλώς την ανάγκη των ανθρώπων για μια ανώτερη δύναμη που δίνει νόημα στη ζωή μας. Ο πλατωνικός θεός αποτελεί το στοιχείο εκείνο βάσει του οποίου κρίνονται τα πάντα για την αλήθεια τους και την αξία τους.

Αρχαία υπομνήματα στους πλατωνικούς διαλόγους

Αρχαία υπομνήματα στους πλατωνικούς διαλόγους

Έργα που ερμήνευαν τους πλατωνικούς διαλόγους. Γράφτηκαν...

Η νεοπλατωνική σχολή της Αλεξάνδρειας

Η νεοπλατωνική σχολή της Αλεξάνδρειας

Νεοπλατωνική σχολή φιλοσοφίας από τα μέσα του 5ου αιώνα...

Καντ, νεοκαντιανισμός και Πλάτων

Καντ, νεοκαντιανισμός και Πλάτων

Ο Καντ και οι νέο-Καντιανοί μελετούν επιλεκτικά κάποια...

Σωκράτης

Σωκράτης

Ο Σωκράτης είναι ο πρώτος αληθινός φιλόσοφος. Η επιρροή του...