Διάλογος με πολιτικά και ηθικά ζητήματα που αφορούν την οργάνωση της κοινωνίας. Είναι το τελευταίο και το πιο εκτενές έργο που έγραψε ο Πλάτων.
Τρεις ηλικιωμένοι άνδρες, ένας Αθηναίος ανώνυμος, ο Κρητικός Κλεινίας και ο Σπαρτιάτης Μέγιλλος, περπατώντας από την Κνωσό προς το ιερό του Δία, συζητούν για τη δικαιοσύνη και τους νόμους, τον τρόπο οργάνωσης και λειτουργίας των κοινωνιών. Αφορμή της συνάντησης είναι η ίδρυση μιας νέας πόλης στην Κρήτη, της Μαγνησίας, στην οποία ο Κλεινίας ανέλαβε να γράψει νόμους. Πιο πολύ στον διάλογο μιλάει ο Αθηναίος που είναι η προσωποποίηση του Πλάτωνα.
Οι Νόμοι, που είναι το μεγαλύτερο έργο του Πλάτωνα (12 βιβλία), είναι και το τελευταίο έργο της ζωής του. Πιθανόν γράφτηκε μετά το 360 π.Χ. Μετά τον θάνατό του φιλοσόφου το 347 π.Χ. ο μαθητής του Φίλιππος ο Οπούντιος έκανε έκδοση όλου του έργου.
Α) Εισαγωγή: Η ορθή νομοθεσία. Βιβλία 1-2: Κριτική στη νομοθεσία της Σπάρτης και της Κρήτης και η ορθή παιδεία. Βιβλίο 3: Συμπεράσματα από την ιστορία της νομοθεσίας και της διακυβέρνησης των κοινωνιών.
Β) Η νομοθεσία της νέας πόλης, της Μαγνησίας.
1. Εισαγωγή: Η προετοιμασία της νομοθεσίας.
Βιβλίο 4: Τοποθεσία της πόλης, πληθυσμός και επαγγέλματα, μέθοδος για την δημιουργία νέων νόμων.
Βιβλίο 5: Κανόνες ηθικής για τους πολίτες, η διοίκηση της πόλης, διανομή της γης.
2. Η νομοθεσία.
Βιβλίο 6: Διοίκηση της πόλης, ο θεσμός του γάμου.
Βιβλίο 7: Παιδεία.
Βιβλίο 8: Άθληση, στρατός, σχέσεις των δύο φύλων, οικονομία.
Βιβλίο 9: Αδικήματα και ποινές.
Βιβλίο 10: Θρησκεία.
Βιβλίο 11: Αδικήματα ιδιωτικού δικαίου.
Βιβλίο 12: Αδικήματα δημοσίου δικαίου, έλεγχος κυβερνώντων, το Νυχτερινό Συμβούλιο (=επιτροπή σοφών που ελέγχει τους νόμους και την τάξη στην πόλη).
Οι Νόμοι συμπληρώνονται από το σύντομο έργο Επινομίς που κάποιοι αμφισβητούν ότι είναι γνήσιο έργο του Πλάτωνα.
Α) Η ηθική παιδεία διαμορφώνει την πολιτική ζωή
Η παιδεία πρέπει να καλλιεργεί το λογικό του ανθρώπου ώστε να μπορεί να ελέγχει τις ηδονές(απολαύσεις) και τους πόνους. Από παιδί πρέπει να ασκείται στον μουσικό ρυθμό και την αρμονία. Σκοπός είναι ως ενήλικος να αποκτήσει τις αρετές: σοφία, σωφροσύνη, δικαιοσύνη, ανδρεία.
Η παιδεία των Σπαρτιατών και των Κρητικών είναι αρνητικό παράδειγμα γιατί σκοπός της ήταν μόνο η ανδρεία και ο σωματικός πόνος.
Β) Ο νόμος είναι δημιούργημα ενός ανώτερου νου
Ο νομοθέτης πρέπει να διακρίνει τα αδικήματα, από την απλή βλάβη μέχρι την άδικη πράξη, και να επιβάλλει ανάλογες ποινές. Η ποινή στόχο έχει να αποζημιώσει αυτόν που αδικήθηκε αλλά και να θεραπεύσει την ψυχή αυτού που αδίκησε.
Ο νομοθέτης πρέπει επίσης στην αρχή κάθε νόμου να γράφει ένα πρόλογο-εισαγωγή για να πείθει τους πολίτες να υπακούν αυτόν τον νόμο. Όπως κάνει ο γιατρός που πρώτα πρέπει να πείσει τον ασθενή για την αναγκαιότητα της θεραπείας και μετά να του τη χορηγήσει.
Γ) Ο Θεός ως ανώτερη ψυχή
Ο άνθρωπος μπορεί να αντιληφθεί με τον νου ότι η τάξη και η αρμονία του κόσμου οφείλεται σε κάποιον Θεό ή θεούς. Ο Θεός αυτός δεν είναι εκτός, βρίσκεται μέσα στον κόσμο, γνωρίζει τα πάντα, είναι καλός, και φροντίζει με ενδιαφέρον για την ανθρωπότητα.
