Κατηγορία: Πρόσωπα

Αντίοχος Ασκαλωνίτης

Πλατωνικός φιλόσοφος (περ. 130-68 π.Χ.), μαθητής του ακαδημεικού σκεπτικού Φίλωνα του Λαρισαίου, από τον οποίο αποστασιοποιήθηκε θεωρώντας ότι ο σκεπτικισμός δεν ανταποκρίνεται στην πλατωνική φιλοσοφία.

Βίος και έργο

Ο Αντίοχος γεννήθηκε στην Ασκαλώνα του σημερινού Ισραήλ περί το 130 π.Χ. και πρέπει να πέθανε το 68 π.Χ. Σε κάποια στιγμή των νεανικών του χρόνων μετέβη στην Αθήνα και μαθήτευσε στην πλατωνική Ακαδημία όταν σχολάρχης ήταν ο Φίλων ο Λαρισαίος (110-83 π.Χ.). Εγκατέλειψε όμως την Ακαδημία και τον σκεπτικισμό του Φίλωνα υποστήριζoντας ότι αποτελούσε παραμόρφωση της πλατωνικής φιλοσοφίας. Για τον λόγο αυτό αποκάλεσε την σκεπτική ακαδημία από τον Αρκεσίλαο έως τον Φίλωνα ‘Νέα Ακαδημία’, ενώ ο ίδιος υποστήριξε ότι εκπροσωπεί την αυθεντική πλατωνική Ακαδημία, δηλαδή την αρχαία Ακαδημία. Έχουμε ενδείξεις ότι ο Αντίοχος σπούδασε επίσης με στωϊκούς φιλοσόφους όπως ο Μνήσαρχος, ο Δαρδανός και ο Σώσος. Η γνώση της στωικής φιλοσοφίας είναι εμφανής στις απόψεις του Αντίοχου.

Η απόρριψη του σκεπτικισμού του Φίλωνα από τον Αντίοχο έγινε σταδιακά. Στην αρχή ο Φίλων ακολούθησε τον σκεπτικισμό του Καρνεάδη σύμφωνα με το οποίον δεν είναι δυνατή η αποδοχή της αλήθειας μιας αισθητηριακής παράστασης (εικόνας που λαμβάνουμε μέσω των αισθήσεων). Είναι δυνατή η αναγνώριση κάποιων αισθητηριακών αντιλήψεων ως πιο πειστικών σε σχέση με κάποιες άλλες χωρίς όμως να διαθέτουμε βεβαιότητα για την αλήθεια. Ο Φίλων σε σχέση με την παραπάνω θέση υποστήριξε ότι οι πιο πειστικές αισθητηριακές αντιλήψεις βρίσκονται πιο κοντά στην αλήθεια. Ο Αντίοχος αμφισβήτησε τη θέση του Φίλωνα υποστηρίζοντας ότι για να γίνει η διάκριση μεταξύ περισσότερο και λιγότερο πειστικών αισθητηριακών αντιλήψεων απαιτείται κάποιο κριτήριο διάκρισης το οποίο η θέση του Φίλωνα δεν παρέχει. Ως απάντηση ο Φίλων υποστήριξε ότι κάποιος μπορεί να πετύχει αληθή αισθητηριακή εντύπωση αλλά όχι αλάνθαστη. Ο Αντίοχος απάντησε ότι αυτό είναι αντιφατικό καθώς η αληθής αισθητηριακή αντίληψη δεν μπορεί να μη είναι ταυτόχρονα και βέβαιη.

Δεν είναι απολύτως σίγουρο αν ο Αντίοχος έγινε σχολάρχης της Ακαδημίας μετά τον Φίλωνα. Σίγουρα όμως είχε μαθητές όπως ο Αρίστων από την Αλεξάνδρεια και ο Κράτιππος από την Πέργαμο.

Φιλοσοφικές απόψεις

Τα δύο σημαντικότερα φιλοσοφικά προβλήματα για τον Αντίοχο είναι το θέμα των αληθών και ψευδών αισθητηριακών αντιλήψεων και το ζήτημα της ευδαιμονίας (ευτυχίας). Με βάση λοιπόν τα δύο αυτά ζητήματα ο Αντίοχος θεωρούσε τον Αριστοτέλη πλατωνικό φιλόσοφο ενώ τους στωικούς μη πλατωνικούς. Σύμφωνα με τον Αντίοχο ο Πλάτων και ο Αριστοτέλης έχουν κοινή αντίληψη για την ανθρώπινη φύση. Σύμφωνα με την αντίληψη αυτή ο άνθρωπος αποτελείται από σώμα και ψυχή. Η ψυχή είναι σημαντικότερη δεν υποβαθμίζεται όμως ο ρόλος του σώματος όπως έκαναν οι στωικοί τους οποίους κατηγορεί ο Αντίοχος ότι εγκαταλείπουν την πλατωνική ηθική. Ο Αντίοχος υποστηρίζει ότι για την απόκτηση ευδαιμονίας είναι απαραίτητες οι αρετές της ψυχής (σωφροσύνη, σοφία, ανδρεία κ.ο.κ.) αλλά και τα αγαθά που σχετίζονται με τις ανάγκες του σώματος (χρήματα, τροφή, ενδυμασία κ.ο.κ.).

Σημασία

Η σημασία του Αντίοχου ήταν καθοριστική για την μετέπειτα ιστορία του πλατωνισμού. Αν και ο σκεπτικισμός δεν εγκαταλείπεται εντελώς, ωστόσο με τον Αντίοχο συντελείται μια στροφή στην αντίληψη της πλατωνικής φιλοσοφίας. Τους επόμενους αιώνες οι πλατωνικοί φιλόσοφοι εστιάζουν στην ανασυγκρότηση των απόψεων (δογμάτων) του Πλάτωνα και διαφωνούν σχετικά με την συνεισφορά του Αριστοτέλη και των Στωϊκών στο εγχείρημα αυτό.

Πλάτων  και Στωικισμός

Πλάτων και Στωικισμός

Η επίδραση των πλατωνικών διαλόγων στους τρεις κλάδους της...

Πρώτες έντυπες εκδόσεις του πλατωνικού έργου

Πρώτες έντυπες εκδόσεις του πλατωνικού έργου

Η πρώτη τυπογραφική έκδοση όλου του πλατωνικού έργου έγινε...

Η οργάνωση της πλατωνικής Ακαδημίας: εκδοτικές διαδικασίες

Η οργάνωση της πλατωνικής Ακαδημίας: εκδοτικές διαδικασίες

Πώς εκδιδόταν ένα κείμενο την εποχή του Πλάτωνα, ποιοι ήταν...

Πλατωνική Ηθική

Πλατωνική Ηθική

Η ηθική αποτελεί ένα από τα βασικά θέματα που απασχολεί τον...