Ο σημαντικότερος φιλόσοφος της νεοπλατωνικής σχολής των Αθηνών κατά τον 5ο μ.Χ. αιώνα. Σχολιαστής των έργων του Πλάτωνα, ποιητής, μαθηματικός, αστρονόμος και θεουργός.

Βίος και έργα

Ο Πρόκλος γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 412 μ.Χ. από γονείς εθνικούς (μη χριστιανούς) με καταγωγή από τη Λυκία. Μετά από σπουδές ρητορικής, αριστοτελικής λογικής και μαθηματικών στην Αλεξάνδρεια, ο Πρόκλος έφτασε στην Αθήνα, σε ηλικία δεκαοκτώ ετών, για να σπουδάσει φιλοσοφία. Σχολάρχης της νεοπλατωνικής σχολής των Αθηνών ήταν τότε ο Πλούταρχος ο Αθηναίος, ο οποίος εντυπωσιάστηκε από την προικισμένη φύση του νέου και προθυμοποιήθηκε να του διδάξει το Περί ψυχής του Αριστοτέλη και τον Φαίδωνα του Πλάτωνα. Μετά τον θάνατο του Πλουτάρχου το 432, την ηγεσία της σχολής ανέλαβε ο Συριανός, ο οποίος άσκησε βαθιά και μόνιμη επιρροή στην φιλοσοφική σκέψη του Πρόκλου. Από τον Πλούταρχο και τον Συριανό ο Πρόκλος μυήθηκε στην θεουργία. Ο όρος θεουργία σημαίνει το έργο των θεών δηλαδή τη διαδικασία ένωσης της ανθρώπινης ψυχής με κάποιο θεό, ή την αισθητή φανέρωση (ἐπιφάνεια) κάποιου θεού, με χρήση τελετουργικών και μαγικών πρακτικών και απόκρυφων συμβόλων. Μετά τον θάνατο του Συριανού το 437, ο Πρόκλος έγινε, σε ηλικία μόλις είκοσι πέντε ετών, ο επικεφαλής της σχολής. Έγραψε πολλά έργα. Από αυτά σήμερα έχουν διασωθεί τα σχόλια σε πέντε διαλόγους του Πλάτωνα (Αλκιβιάδη, Κρατύλο, Παρμενίδη, Πολιτεία, Τίμαιο). Επίσης έχουν διασωθεί τα έργα: Στοιχείωσις θεολογική, Πλατωνική θεολογία, Στοιχείωσις φυσική, Ὑποτύπωσις ἀστονομικῶν ὑποθέσεων.

Τα πλατωνικά υπομνήματα (σχόλια)

Σαν σχολιάστης πλατωνικών διαλόγων ο Πρόκλος ακολούθησε την τακτική του Ιάμβλιχου σύμφωνα με τον οποίο ο κάθε διάλογος είχε έναν μόνο σκοπό. Στα σχόλια του ο Πρόκλος είναι πολύ μεθοδικός. Πριν παρουσιάσει την δική του ερμηνεία παρουσίαζε τις ερμηνείες των προγενεστέρων. Στόχος του είναι να δείξει ότι υπάρχει συνέπεια μεταξύ των θέσεων που εκφράζει ο Πλάτων σε όλους τους διαλόγους και ότι οι θέσεις αυτές εκφράζουν την αλήθεια.

Τα υπόλοιπα έργα

Από τα υπόλοιπα έργα του Πρόκλου ξεχωρίζουν δύο: η Στοιχείωσις θεολογική και η Πλατωνική θεολογία. Στο πρώτο έργο ο Πρόκλος παρουσιάζει τη μεταφυσική του με μαθηματικό τρόπο. Στο δεύτερο έργο συνθέτει ένα θεολογικό σύστημα από τις αναφορές σε διάφορους θεούς που βρίσκουμε στους πλατωνικούς διαλόγους. Σε αυτό το σύστημα διάφορες νοητές οντότητες ταυτίζονται με ελληνικές θεότητες και κατέχουν μια ιεραρχική δομή η οποία παράγεται και ξεκινά από το Εν. Ιστορική σημασία Η επίδραση του Πρόκλου υπήρξε ιδιαίτερα σημαντική. Η ιεραρχική δομή των θεοτήτων που εισήγαγε ο Πρόκλος επηρέασε την χριστιανική θεολογία. Επίσης κατά την αναγέννηση ο Πρόκλος θεωρήθηκε γνήσιος εκφραστής της πλατωνικής σκέψης. Σήμερα ο Πρόκλος μελετάται περισσότερο ως πηγή των θέσεων του νεοπλατωνισμού παρά ως αυθεντικός εκφραστής της πλατωνικής σκέψης.

Παναίτιος και Ποσειδώνιος

Παναίτιος και Ποσειδώνιος

Στωικοί φιλόσοφοι που μελετούν και ενσωματώνουν στη...

Μιχαήλ Ψελλός

Μιχαήλ Ψελλός

Ο Μιχαήλ Ψελλός (περίπου 1018-1081) είναι ένας από τους πιο...

Η Ακαδημία του Πλάτωνα (δομή και οργάνωση)

Η Ακαδημία του Πλάτωνα (δομή και οργάνωση)

Η Ακαδημία που ίδρυσε ο Πλάτων στην Αθήνα το 387 π.Χ....

Η νεοπλατωνική σχολή της Αλεξάνδρειας

Η νεοπλατωνική σχολή της Αλεξάνδρειας

Νεοπλατωνική σχολή φιλοσοφίας από τα μέσα του 5ου αιώνα...