Ο Βησσαρίων (περίπου 1399/1400-1472) ήταν πολύ σπουδαίος λόγιος και προσωπικότητα της τελευταίας φάσης της βυζαντινής αυτοκρατορίας (1204-1453). Φιλόσοφος και θεολόγος και ζούσε στην Ιταλία όπου έγινε καρδινάλιος. Βοήθησε στη διάδοση των κλασικών σπουδών στην Ιταλία, και σκοπός του ήταν να συνταιριάξει την πλατωνική φιλοσοφία με τον χριστιανισμό.

Ο Βησσαρίων γεννήθηκε στην Τραπεζούντα του Πόντου (περίπου το 1399/1400) και σπούδασε στην Κωνσταντινούπολη και τον Μυστρά με δάσκαλο τον Πλήθωνα. Το 1437 έγινε Μητροπολίτης Νίκαιας (περιοχή της βυζαντινής αυτοκρατορίας). Το 1438 επισκέφτηκε την Ιταλία για να πάρει μέρος στη Σύνοδο στις πόλεις Φερράρα και Φλωρεντία όπου υποστήριξε την ένωση της ανατολικής ορθόδοξης με τη δυτική ρωμαιοκαθολική Εκκλησία. Τελικά, από ορθόδοξος έγινε καθολικός, πήρε το αξίωμα του καρδινάλιου και προσπάθησε να οργανώσει σταυροφορία κατά των Οθωμανών. Πέθανε στη Ραβέννα το 1472.

Στην Ιταλία ο Βησσαρίων ανέπτυξε έντονη φιλοσοφική δραστηριότητα. Συγκέντρωσε και αγόρασε εκατοντάδες ελληνικά χειρόγραφα από διάφορες περιοχές. Αυτή η συλλογή αποτέλεσε την αρχή της Μαρκιανής βιβλιοθήκης στη Βενετία. Ίδρυσε διδασκαλείο της ελληνικής γλώσσας και μαζί με τους συνεργάτες του Έλληνες της διασποράς και Ιταλούς λόγιους διέσωσε, αντέγραψε, ερμήνευσε και μετέφρασε στα λατινικά πολλά έργα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας. Ο ίδιος μετέφρασε έργα του Πλάτωνα, του Αριστοτέλη, του Ξενοφώντα και άλλων. Επίσης, έγραψε έργα για να υπερασπιστεί τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη, επιστολές με φιλοσοφικό περιεχόμενο και θεολογικά κείμενα.

Στην τελευταία φάση της βυζαντινής αυτοκρατορίας ήταν έντονη η διαμάχη μεταξύ Πλατωνικών-Αριστοτελικών. Ένας από αυτούς ήταν ο Γεώργιος Τραπεζούντιος, οπαδός της αριστοτελικής φιλοσοφίας που κατηγορούσε την πλατωνική φιλοσοφία ότι α) εξαιτίας της κατέρρευσε το Βυζάντιο, και β) ήταν η αφορμή που δημιουργήθηκαν οι αιρέσεις που έβλαψαν τον χριστιανισμό. Ο Βησσαρίων ακολουθεί μετριοπαθή στάση και θεωρεί ότι πολλοί μελετητές ίσως δεν κατάλαβαν σωστά τις απόψεις του Πλάτωνα γι αυτό και τον απέρριψαν.

Στο πιο σπουδαίο έργο του Έλεγχοι ο Βησσαρίων συγκρίνει την πλατωνική με την αριστοτελική φιλοσοφία και καταλήγει στην άποψη ότι η πλατωνική είναι ανώτερη και έχει πολλά κοινά με τη χριστιανική σκέψη. Στο ίδιο έργο εξηγεί γιατί τον διάλογο στα πλατωνικά κείμενα, την πλατωνική θεωρία για τη δημιουργία του κόσμου στον Τίμαιο, την αθανασία της ψυχής, τη θεωρία της ανάμνησης, την αρχή όλων των όντων στον Παρμενίδη, τη σπουδαιότητα των μαθηματικών. Υπερασπίστηκε τα άγραφα δόγματα του Πλάτωνα γιατί χρειάζονται πολλές ερμηνείες για να τα κατανοήσουμε.

Τα βιβλία του Βησσαρίωνα χάρη στην τυπογραφία που είχε διαδοθεί εκείνη την εποχή, βοήθησαν στην εξάπλωση των κλασικών σπουδών στη Δύση και επηρέασαν έντονα τους Ιταλούς λόγιους της Αναγέννησης, όπως τον Μαρσίλιο Φιτσίνο. Η ερμηνεία της πλατωνικής φιλοσοφίας από τον Βησσαρίωνα περιλαμβάνει στοιχεία νεοπλατωνικά σε συνδυασμό με τη χριστιανική βυζαντινή παράδοση. Σκοπός του, εκτός από την αναβίωση του αρχαίου ελληνικού πνεύματος, ήταν να φέρει κοντά την ελληνική ορθόδοξη Ανατολή με τη λατινική ρωμαιοκαθολική Δύση.