Έργα που ερμήνευαν τους πλατωνικούς διαλόγους. Γράφτηκαν στο τέλος της αρχαιότητας (περίπου 3ος π.Χ.-5ος μ.Χ. αιώνα) από φιλοσόφους-καθηγητές της νεοπλατωνικής σχολής.

Στα αρχαία ελληνικά ὑπόμνημα σήμαινε «υπενθύμιση» και αφορούσε τα μνημεία που κατασκεύαζαν για να θυμούνται σημαντικά πρόσωπα ή γεγονότα. «Υπόμνημα» στη φιλολογία σημαίνει το γραπτό σχόλιο που εξηγεί μια δύσκολη λέξη, φράση ή κείμενο. «Υπόμνημα» κατέληξε να σημαίνει ένα επιστημονικό κείμενο που μελετά σε βάθος κάποιο θέμα. «Υπομνήματα» γράφτηκαν τα τελευταία χρόνια της αρχαιότητας και ήταν τα έργα που εξηγούσαν αναλυτικά άλλα έργα επιστημονικά, ποιητικά, ρητορικά ή φιλοσοφικά.

Επειδή η σκέψη του Πλάτωνα ήταν δύσκολη, γρήγορα χρειάστηκε να γραφτούν υπομνήματα που προσπαθούσαν να εξηγήσουν τι εννοούσε ο φιλόσοφος. Ο πρώτος που έγραψε ένα τέτοιο εξηγητικό έργο, ένα υπόμνημα για τον πλατωνικό Τίμαιο, ήταν ο Κράντωρ από την Κιλικία (της Μ. Ασίας) (4-3ος π.Χ.). Περίπου τον 1ο αιώνα μ.Χ. ο Ονήσανδρος έγραψε υπόμνημα στην Πολιτεία (1ος μ.Χ.) και ένας ανώνυμος συγγραφέας έγραψε υπόμνημα στον Θεαίτητο. Τον 3ο αιώνα μ.Χ. γνωστό είναι το υπόμνημα του Πορφύριου στον Παρμενίδη. Την περίοδο του νεοπλατωνισμού (περίπου 3ος-6ος αιώνας μ.Χ.) γράφτηκαν τα περισσότερα υπομνήματα στους πλατωνικούς διαλόγους από συγγραφείς όπως ο Πορφύριος, Πλούταρχος, Συριανός, κ.ά. Όλα αυτά τα έργα σήμερα έχουν χαθεί. Αυτά που διασώθηκαν γράφτηκαν αργότερα από τον Πρόκλο, τον Δαμάσκιο, τον Ολυμπιόδωρο.

Στη φιλολογία τα είδη κειμένων που γράφτηκαν για να επεξηγήσουν την πλατωνική φιλοσοφία είναι τα εξής:

α) τα εγχειρίδια εισαγωγής στη μελέτη των πλατωνικών διαλόγων που κάνουν μια γενική σύνοψη της πλατωνικής φιλοσοφίας,

β) οι μονογραφίες, δηλαδή έργα που ασχολούνται μόνο με ένα συγκεκριμένο ζήτημα της πλατωνικής φιλοσοφίας,

γ) τα σύντομα σχόλια για μια συγκεκριμένη έννοια ή φράση που γράφτηκαν στο περιθώριο των πλατωνικών χειρογράφων (τα πιο πρόσφατα από τον Αρέθα, 9-10ος αιώνας μ.Χ.)

δ) τα υπομνήματα, εξηγητικά κείμενα για ένα συγκεκριμένο έργο που κάνουν ανάλυση σε κάθε χωρίο, έννοια, λέξη, κ.ο.κ. Γράφτηκαν πολλά υπομνήματα από τους Νεοπλατωνικούς φιλοσόφους διότι θεωρούσαν τον Πλάτωνα μεγάλη αυθεντία, τον σπουδαιότερο φιλόσοφο. Οι Νεοπλατωνικοί έκαναν λεπτομερή ανάλυση σε κάθε έννοια της πλατωνικής φιλοσοφίας και είχαν συντάξει ένα πρόγραμμα για να μελετούν τους πλατωνικούς διαλόγους με συγκεκριμένη σειρά. Οι διευθυντές κάθε σχολής έγραφαν οι ίδιοι υπομνήματα ή τα δίδασκαν προφορικά και οι μαθητές τους κρατούσαν σημειώσεις που αργότερα τις έκαναν βιβλίο.

α) Παρουσιάζουν τον βασικό σκοπό του διαλόγου, β) αναλύουν με λεπτομέρειες το κείμενο χωρίζοντάς το σε τμήματα ανάλογα με το περιεχόμενο, γ) συνδέουν το κείμενο με απόψεις από άλλα κείμενα, δ) προβάλλουν το κείμενο πόσο σπουδαίο στην πλατωνική φιλοσοφία, με αξία διαχρονική που μας προτρέπει να ζούμε με τρόπο φιλοσοφικό.