Κατηγορία: Φιλοσοφικές θεωρίες
Πλάτων και ποίηση
Παρότι ο Πλάτων κάνει κριτική στους ποιητές, οι διάλογοί του έχουν γραφτεί με ποιητικό τρόπο.
Στον διάλογο Ίων ο Πλάτων προσπαθεί να δείξει ότι δεν είναι και καμιά σπουδαία ικανότητα να γράφεις ποιήματα γιατί δεν έχεις γνώσεις που κόπιασες ν’ αποκτήσεις, αλλά γράφεις λόγω ξαφνικής θεϊκής έμπνευσης.
Η μεγάλη κριτική στην ποίηση γίνεται στην Πολιτεία με βάση την κριτική στη μίμηση:
Α) Βιβλίο 2 και 3: μίμηση είναι όταν η τέχνη μιμείται κάτι με αναπαράστασή του ή με λόγια. Ο Πλάτων διακρίνει την ποίηση σε α) μιμητική, β) μη μιμητική, και απορρίπτει την πρώτη γιατί έχει κακές ηθικές επιπτώσεις. Η μίμηση που δεν αναπαριστά σωστά ένα πράγμα, μας εξαπατά και βλάπτει το πιο σπουδαίο μέρος της ανθρώπινης ψυχής, το λογικό. Πολλά ποιήματα περιγράφουν πράξεις ανήθικες, μίση και πάθη που δεν είναι το σωστό πρότυπο για την ενάρετη ζωή.
Β) βιβλίο 10: η κριτική στην ποίηση γίνεται τόσο αυστηρή μέχρι που απορρίπτεται η ποίηση σαν τέχνη μιμητική. Η μίμηση ορίζεται ως η κατασκευή ενός πανομοιότυπου πράγματος σαν να το βλέπεις στον καθρέφτη. Ο ποιητής είναι σαν τον ζωγράφο, πρέπει με λόγια να παρουσιάσει το ομοίωμα κάποιου πράγματος. Άρα στην ποίηση, όπως και στη ζωγραφική, υπάρχουν τρία επίπεδα: το έργο τέχνης που μιμείται ένα αντικείμενο/πρόσωπο, το φυσικό αντικείμενο/πρόσωπο που υπάρχει στον κόσμο και μιμείται μια τέλεια Ιδέα, και η τέλεια Ιδέα που βρίσκεται στον ουρανό.
Ο λογοτεχνικός τρόπος που χρησιμοποιεί ο Πλάτων για να γράψει εναντίον της ποίησης περιλαμβάνει πολλά ποιητικά στοιχεία! α) Οι φιλόσοφοι ως ποιητές: οι φιλόσοφοι χρησιμοποιούν τον ποιητικό λόγο για να τους καταλαβαίνει το ευρύ κοινό. Οι φιλόσοφοι γίνονται νομοθέτες γιατί έχουν γνώσεις, άρα είναι ικανοί να κυβερνούν μια πόλη. Επειδή γνωρίζουν την αλήθεια, θεσπίζουν νόμους που μιμούνται ηθικές πράξεις, δηλαδή η μίμηση είναι για καλό σκοπό. Με ανάλογο τρόπο, η ποίηση γίνεται αποδεκτή μόνο όταν τη χρησιμοποιούν οι φιλόσοφοι γιατί μόνο αυτοί γνωρίζουν τι είναι ηθικό. β) Το σωστό ηθικό πρότυπο: είναι δικαιολογημένη η επίθεση που κάνει ο Πλάτων στην ποίηση διότι εκείνη την εποχή η ποίηση είχε μεγάλη επίδραση στις ηθικές αξίες των ανθρώπων. Από τον Πλάτωνα και μετά, η φιλοσοφία προτείνει τον ενάρετο τρόπο ζωής του λόγου και του μέτρου που επιδιώκει να αντικαταστήσει τη ζωή των απολαύσεων και των ηδονών που περιγράφουν οι ποιητές.
Αν, λοιπόν, η άριστη πόλη μιμείται την άριστη ζωή, ο μόνος τρόπος για να περιγραφεί, είναι με λόγια μίμησης. Η φιλοσοφία για τον Πλάτωνα είναι καθημερινή εμπειρία στις σχέσεις μας με τους ανθρώπους, σε ατομικό και πολιτικό επίπεδο, και εκφράζεται μέσω του διαλόγου. Ο φιλόσοφος δημιουργεί την τέλεια πόλη μιμούμενος το ιδανικό πρότυπο, τις Ιδέες, και την περιγράφει με μιμητικό φιλοσοφικό λόγο. Οι πλατωνικοί διάλογοι περιλαμβάνουν πολλούς μύθους αποδεικνύοντας τη σχέση φιλοσοφίας-ποίησης. Με αυτόν τον τρόπο ο Πλάτων δημιουργεί το δικό του είδος μίμησης που είναι η μίμηση της αλήθειας και του ενάρετου τρόπου ζωής.