«Άγραφα δόγματα» αποκαλούνται οι απόψεις του Πλάτωνα για τις αρχές των όντων, που δεν τις έγραψε στα έργα του αλλά τις συζητούσε προφορικά στην Ακαδημία. Γνωρίζουμε για τα «άγραφα δόγματα» από τον Αριστοτέλη όταν παρουσιάζει τα πλατωνικά όντα.

Ο όρος «άγραφα δόγματα» προήλθε από τα Φυσικά του Αριστοτέλη που κάνει τη διάκριση ανάμεσα σε αυτά που γράφει ο Πλάτων στον Τίμαιο και σε αυτά που λέει στα «άγραφα δόγματα». Άρα, ο Πλάτων δεν κατέγραψε όλα όσα έλεγε προφορικά στα μαθήματά του. Αυτά τα μαθήματα για την οντολογία ήταν μυστικά και συμμετείχαν μόνο οι Πλατωνικοί − σύμφωνα με το πρότυπο των Πυθαγορείων.

Παρόμοια, ο Πλάτων στον Φαίδρο απορρίπτει τον γραπτό λόγο και υποστηρίζει την προφορική μετάδοση της φιλοσοφίας. Στην Έβδομη Επιστολή δηλώνει ότι για την ουσία των όντων δεν έχει γράψει ποτέ κανένα σύγγραμμα.

Τα άγραφα δόγματα του Πλάτωνα παρουσιάζονται από τον Αριστοτέλη στο έργο του Μετά τα Φυσικά (κεφάλαιο Α.6): οι Ιδέες ταυτίζονται με τους ιδεατούς Αριθμούς ∙ στην κορυφή βρίσκονται δύο ανώτατες μαθηματικές αρχές, το Ένα και η Δυάδα.

Πληροφορίες για τα άγραφα δόγματα μάς έδωσαν επίσης, ο Θεόφραστος, ο Σέξτος Εμπειρικός, και οι σχολιαστές του Αριστοτέλη, αλλά δεν είναι έγκυρες. Αν δεν υπήρχε ο Αριστοτέλης, θα θεωρούσαμε ότι μόνο ο Σπεύσιππος και ο Ξενοκράτης ερμήνευαν τα πλατωνικά όντα με βάση τα μαθηματικά.

Ο Αριστοτέλης ισχυρίζεται ότι οι πλατωνικές Ιδέες δεν βρίσκονται στο ανώτατο επίπεδο γιατί οι ανώτατες αρχές είναι το Ένα και η Δυάδα. Το Ένα λειτουργεί ως ειδικό αίτιο των όντων, ενώ η Δυάδα λειτουργεί ως ύλη. Οι Ιδέες παράγονται όταν η Δυάδα μετέχει στο Ένα (δεν γνωρίζουμε πώς ακριβώς γίνεται αυτό!).

Η πραγματικότητα έχει πολλά επίπεδα: πρώτες αρχές, ιδεατοί Αριθμοί, αισθητά. Δεν γνωρίζουμε αν το Ένα και η Δυάδα θα βρίσκονται στο ίδιο επίπεδο ή το Ένα θα είναι πιο πάνω γιατί ταυτίζεται με το Αγαθό.

Η θεωρία των Ιδεών διαιρεί την πραγματικότητα σε δύο ανεξάρτητους κόσμους. Ο Πλάτων κατάλαβε ότι η θεωρία του έχει προβλήματα και κάνει την κριτική του στον Παρμενίδη: α) Θα πρέπει να βρεθεί μια πιο λειτουργική σύνδεση ανάμεσα στις Ιδέες και τα αισθητά όντα, β) Θα πρέπει να βρεθεί μια πιο λειτουργική σύνδεση ανάμεσα στις ίδιες τις Ιδέες.

Αυτά τα προβλήματα επιλύονται στους διαλόγους της τελευταίας φάσης του Πλάτωνα. Οι σχέσεις των Ιδεών αφορούν την πλατωνική διαλεκτική στον Σοφιστή, τον Πολιτικό και τον Φίληβο. Ο αισθητός κόσμος αποκτά αξία γιατί είναι δομημένος πάνω στα μαθηματικά (Τίμαιος) και με αρμονία των αντίθετων στοιχείων.

Ο Πλάτων χρησιμοποιεί τα μαθηματικά για να ερμηνεύσει τον κόσμο: οι αριθμοί όπως και οι Ιδέες δείχνουν τη σχέση του Ενός με τα Πολλά. Αριθμοί και Ιδέες έχουν σχέση ομοιότητας/αναλογίας. Πρώτες είναι οι δύο αρχές: το Ένα που εκφράζει την ενότητα και τη σταθερότητα, και η Δυάδα που εκφράζει την πολλαπλότητα.

Συνεπώς, οι πλατωνικοί διάλογοι της τελευταίας φάσης του Πλάτωνα δίνουν περισσότερες πληροφορίες για τα λεγόμενα «άγραφα δόγματα» του φιλοσόφου.