Η στάση του Πλάτωνα απέναντι στην τραγωδία: επιρροή και απόρριψη

Στην βιογραφία του

για τον Πλάτωνα αναφέρεται ότι ο νεαρός Πλάτων ήταν ποιητής διθυράμβων, λυρικών τραγουδιών και τραγωδιών. Η γνωριμία του όμως με τον Σωκράτη υπήρξε τόσο σημαντική. Ώστε ο Πλάτων, σε ηλικία είκοσι ετών και πριν από τη συμμετοχή του σε δραματικό αγώνα έκαψε όλα τα ποιητικά του έργα λέγοντας ότι δεν τα είχε πια ανάγκη. Η ιστορία αυτή μάλλον δεν είναι αληθινή αλλά επινόηση κάποιων που έζησαν μετά τον Πλάτωνα. Έχει όμως μια αξία καθώς συμβολίζει τη διαμάχη μεταξύ φιλοσοφίας και ποίησης που συναντάμε σε πολλούς πλατωνικούς διαλόγους. η διαμάχη αυτή μάλιστα γίνεται πολύ έντονη στον πλατωνικό διάλογο Πολιτεία όπου ο Πλάτων εξορίζει τους ποιητές από την ιδανική πολιτεία που περιγράφει.

Το ερώτημα που απασχόλησε τον Πλάτωνα σε αυτούς τους διαλόγους είναι κατά πόσο οι ποιητές γνωρίζουν αυτά τα οποία αναφέρουν στα έργα τους και κατά συνέπεια κατά πόσο η ποίηση είναι αποτέλεσμα της ανθρώπινης γνώσης. Στον Ιώνα, για παράδειγμα, ο Σωκράτης υποστηρίζει ότι η ποίηση δεν είναι αποτέλεσμα ανθρώπινης γνώσης αλλά προϊόν θεϊκής έμπνευσης η οποία προέρχεται από τις Μούσες.

Στην προσπάθειά αναζήτησης του ιδανικού πολιτεύματος ο Πλάτων, στο δεύτερο και το τρίτο βιβλίο της Πολιτείας, απορρίπτει την γενικά την ποίηση ειδικά την τραγωδία για δύο λόγους: πρώτον θεωρεί ότι η ποίηση παρουσιάζει τους θεούς ως άδικους, ζηλόφθονες, μοχθηρούς και υπαίτιους για τη συμφορές που πλήττουν τους ανθρώπους και δεύτερον παρουσιάζοντας τους ήρωες να καθοδηγούνται από έντονα πάθη και επιθυμίες προξενεί αντίστοιχα συναισθήματα στους θεατές. Για τους δύο παραπάνω λόγους η ποίηση δεν μπορεί να διαπαιδαγωγήσει σωστά τους πολίτες της ιδανικής πολιτεία και πρέπει να αντικατασταθεί από τη φιλοσοφία.

Ο Πλάτων επανέρχεται στο ζήτημα της ποίησης στο δέκατο βιβλίο της Πολιτείας. Τα βασικά του επιχειρήματα κατά της ποίησης είναι τα εξής: α) οι ποιητές όπως και οι ζωγράφοι παρουσιάζουν τα αντικείμενά τους όχι όπως πραγματικά είναι αλλά όπως φαίνονται. β) όταν ο ποιητής περιγράφει έναν στρατηγό στο πεδίο της μάχης φαίνεται σαν να γνωρίζει τη στρατηγική χωρίς όμως την κατέχει γ) οι ποιητές ικανοποιούν τις απαιτήσεις των ακροατών τους και δημιουργούν ψεύτικες ιστορίες που αρέσουν στο πλήθος που τις ακούει. δ) ως αποτέλεσμα του προηγούμενου, οι ποιητές αναφέρονται στα συναισθήματα και στα πάθη τα οποία γίνονται πολύ ισχυρά και έρχονται σε σύγκρουση με τη λογική. Με αυτά τα επιχειρήματα ο Σωκράτης οδηγείται στο συμπέρασμα ότι όλα τα ποιητικά είδη, πλην των ύμνων στους θεούς και των εγκωμίων προς τους αγαθούς άνδρες, πρέπει να απαγορευθούν στην Καλλίπολη.

Παρόλο που ο Πλάτων εξορίζει ο ίδιος έγραψε φανταστικούς διαλόγους οι οποίοι διακρίνονται για την υψηλή λογοτεχνική τους αξία. Ο Πλάτων παρόλο που εξορίζει τους ποιητές από την ιδανική Πολιτεία οφείλει στην άνθιση της αρχαία τραγωδίας την λογοτεχνική του ικανότητα. Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι ο ίδιος ο Πλάτων έγραψε φανταστικούς διαλόγους υψηλής λογοτεχνικής αξίας.