Οι Σοφιστές κυριαρχούν στην πνευματική ζωή της Αθήνας τον 5ο αιώνα π.Χ. και προκαλούν αναταραχή στην εκπαίδευση με τις πρωτότυπες και προκλητικές απόψεις τους που διδάσκουν ιδιωτικά με αμοιβή.

Η δημοκρατία και η συμμετοχή στους θεσμούς απαιτεί από τους πολίτες να καλλιεργήσουν τον λόγο για να μιλάνε δημόσια. Γι αυτό, χρειαζόταν ένα νέο είδος δασκάλου, ο «Σοφιστής». Στην αρχή ο όρος σήμαινε τον σοφό, αλλά αργότερα δήλωνε την ομάδα διανοούμενων που ήρθε στην Αθήνα και έκανε μαθήματα με αμοιβή. Ο Πλάτων διακρίνει τον φιλόσοφο από τον σοφιστή για να διαχωρίσει το δικό του πρόγραμμα εκπαίδευσης από αυτά που διδάσκουν οι αντίπαλοί του, οι Σοφιστές.

Οι Σοφιστές απέκτησαν κακή φήμη εξαιτίας του Πλάτωνα. Σε πολλούς διαλόγους του κατακρίνει τον δάσκαλο που παίρνει χρήματα για να διδάξει. Ακόμα χειρότερα, σκοπός των Σοφιστών είναι η νίκη του ομιλητή για το συμφέρον του αδιαφορώντας για την αλήθεια και την ηθική. Ωστόσο, οι Σοφιστές επηρέασαν τη σκέψη του Πλάτωνα, γι αυτό και οι περισσότεροι, μαζί με τον Σωκράτη, είναι οι πρωταγωνιστές των διαλόγων του.

Παρόμοια, ο Ξενοφών και ο Αριστοτέλης μιλάνε για εξευτελισμό της παιδείας με την αμοιβή των δασκάλων εννοώντας τους Σοφιστές. Σημαντικό ρόλο στην κακή φήμη των Σοφιστών έπαιξε η παρακμή της δημοκρατίας στην Αθήνα. Με την καλλιέργεια του λόγου οι δημαγωγοί είχαν γίνει τόσο ικανοί που μπορούσαν να παραπλανήσουν τον λαό.

Οι πιο γνωστοί Σοφιστές είναι ο Πρωταγόρας, ο Γοργίας, ο Αντιφών, ο Πρόδικος, ο Ιππίας, ο Κριτίας.

Ο Γοργίας στο Εγκώμιο στην Ωραία Ελένη μιλά για τη σημασία της πειθούς, δηλαδή να πείσεις κάποιον με τα λόγια να κάνει κάτι. Η ρητορική, ο λόγος, επηρεάζει κατευθείαν τη ψυχή. Ικανός ρήτορας είναι όποιος μπορεί να διατυπώνει δισσούς λόγους, δηλαδή για το ίδιο θέμα να μπορεί να μιλήσει θετικά και αρνητικά.

Για τους Σοφιστές τα πάντα είναι σχετικά, δεν υπάρχει μία αντικειμενική αλήθεια.

Ο Πρωταγόρας από τη Θράκη υποστήριξε ότι για όλα τα πράγματα μέτρο είναι ο άνθρωπος, άρα όλα είναι σχετικά σύμφωνα με την ερμηνεία που τους δίνει κάθε άνθρωπος. Η φράση έχει πολλές ερμηνείες και ίσως ειπώθηκε μέσα στο πλαίσιο των αντιλογιών (=αντιπαράθεση λόγων) στα δικαστήρια και την Εκκλησία του δήμου.

Ο Πρωταγόρας δήλωσε ότι δεν γνωρίζει αν υπάρχουν ή όχι οι θεοί ούτε τι μορφή έχουν. Ο Πρόδικος λέει ότι οι θεοί είναι δημιούργημα των ανθρώπων. Ο Κριτίας σε ένα σατιρικό απόσπασμα λέει ότι ο Θεός είναι επινόηση ενός έξυπνου ανθρώπου που ήθελε να προκαλέσει φόβο στην κοινωνία για να υπακούν τον νόμο.

Ο Αντιφών μιλά για τον νόμο της φύσης και τον νόμο της πολιτείας ∙ ο πρώτος ισχύει παντού και πάντα για όλους, ο δεύτερος είναι σύμβαση που έφτιαξαν οι άνθρωποι. Το ίδιο θέμα έθιξαν ο Ιππίας, ο Ανώνυμος του Ιάμβλιχου και ο Καλλικλής στον πλατωνικό Γοργία.

Οι Σοφιστές και ιδιαίτερα ο Πρωταγόρας έδειξαν ενδιαφέρον για τη γλώσσα και τη σωστή χρήση της (ὀρθοέπεια). Αναρωτήθηκαν αν οι λέξεις δημιουργήθηκαν ως σύμβαση από τους ανθρώπους ή αν υπήρχαν εξαρχής.