Νεοπλατωνικός φιλόσοφος που άκμασε κατά τον 6ο αι. μ.Χ. στην Αλεξάνδρεια. Θεωρείται ο τελευταίος γνωστός επικεφαλής της νεοπλατωνικής σχολής της Αλεξάνδρειας.

Η γέννηση του Ολυμπιόδωρου τοποθετείται χρονικά πριν από το 505 μ.Χ. συγκεκριμένα περί τα τέλη του 5ου αι. και την αρχή του 6ου αι. (π.495/500). Προς επίρρωση αυτής της άποψης ας τονιστεί το γεγονός ότι ο Ολυμπιόδωρος παρακολούθησε τον

Αμμώνιο Ερμείου

(π.440- π.520) να παραδίδει διαλέξεις στον πλατωνικό διάλογο Γοργία περίπου το 515. Κατά τα φαινόμενα ο Ολυμπιόδωρος γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια, όπου και δίδαξε. Πέθανε μετά το 565, όπως επιβεβαιώνει η αναφορά σε κομήτη στο υπόμνημά του στα Μετεωρολογικά του

Αριστοτέλη

. Είναι άγνωστο πότε ακριβώς ανέλαβε επικεφαλής της

νεοπλατωνικής σχολής της Αλεξάνδρειας

. Πιθανόν όμως δεν ήταν ο άμεσος διάδοχος του δασκάλου του Αμμώνιου Ερμείου, αν δεχτούμε ότι μεσολάβησε στην διαδοχή ο Ευτόκιος (π.480- π.560). Οι χριστιανοί σχολιαστές

Ηλίας

(ακμή δεύτερο μισό του 6ου αι.) και

Δαβίδ

(ακμή δεύτερο μισό 6ου αι. και αρχές 7ου αι.) ήταν μαθητές του Ολυμπιόδωρου, αν κρίνουμε από τις συχνές αναφορές και παραπομπές τους σε αυτόν. Ο Ολυμπιόδωρος θα πρέπει να υπομνημάτισε το σύνολο του αριστοτελικού και του πλατωνικού έργου σύμφωνα με τις επιταγές του προγράμματος σπουδών της σχολής. Τα υπομνήματα που σώθηκαν είναι αυτά στα αριστοτελικά έργα Κατηγορίες και Μετεωρολογικά και στους πλατωνικούς διαλόγους Αλκιβιάδης μείζων, Γοργίας και Φαίδων. Το υπόμνημα στις Κατηγορίες (Ὀλυμπιοδώρου σχόλια εἰς τὰς Ἀριστοτέλους Κατηγορίας) εκδόθηκε μαζί με ένα κείμενο που φέρει ξεχωριστό τίτλο Ὀλυμπιοδώρου φιλοσόφου εἰς τὰ προλεγόμενα λογικῆς. Θα πρέπει όμως να τονιστεί ότι παρά τους διαφορετικούς τίτλους το κείμενο που φέρεται να είναι προλεγόμενα στην αριστοτελική λογική αποτελεί, βάσει του περιεχομένου του, το προοίμιο του υπομνήματος στις Κατηγορίες. Σύμφωνα με την παράδοση που εισήγαγε ο Αμμώνιος Ερμείου, οι Κατηγορίες αποτελούσαν το εισαγωγικό κείμενο στη μελέτη της αριστοτελικής φιλοσοφίας. Στα προοίμια αυτών των υπομνημάτων, δηλαδή στις εισαγωγικές διαλέξεις στις Κατηγορίες, συζητώνται δέκα προπαρασκευαστικά ζητήματα σχετιζόμενα εν γένει με την αριστοτελική φιλοσοφία και έξι προπαρασκευαστικά ζητήματα που αφορούν ειδικά την καθεμιά αριστοτελική πραγματεία. Τα επονομαζόμενα «προλεγόμενα στη λογική» του Ολυμπιόδωρου συζητούν ακριβώς όλα αυτά τα προπαρασκευαστικά ζητήματα προλογίζοντας τις Κατηγορίες. Ο ίδιος ο Ολυμπιόδωρος αναφέρεται σε υπομνήματά του στην Εισαγωγή του

Πορφύριου

(Ολυμπ., Εις Κατηγορίας 16,26) και στον πλατωνικό

Σοφιστή

(Ολυμπ., Εις Αλκιβιάδην §110,8 κ.ε.). Αραβικές πηγές αποδίδουν στον Ολυμπιόδωρο υπομνήματα στα αριστοτελικά έργα Περί ψυχής και Περί γενέσεως και φθοράς. Επιπλέον, σώζονται σχόλια του Ολυμπιόδωρου στο Περί ερμηνείας του Αριστοτέλη στον χειρόγραφο κώδικα VaticanusUrbinasGraecus35. Στον Ολυμπιόδωρο αποδίδεται, επίσης, το υπόμνημα στο αστρολογικό εγχειρίδιο Εισαγωγικά του Παύλου Αλεξανδρείας. Τέλος, τού αποδίδεται και το κείμενο Προλεγόμενα πλατωνικής φιλοσοφίας ένα εισαγωγικό εγχειρίδιο που περιέχει και βιογραφία του Πλάτωνα (βλ.

Εγχειρίδια εισαγωγής στη μελέτη των πλατωνικών διαλόγων

). Αν και η πατρότητα του κειμένου αμφισβητείται, το περιεχόμενό του υποδηλώνει ότι πρόκειται για κείμενο του περιβάλλοντος του Ολυμπιόδωρου.

Τα εξηγητικά έργα του Ολυμπιόδωρου, δηλαδή τα υπομνήματά του, είναι προϊόντα των προφορικών διδασκαλιών του. Τα υπομνήματα του Ολυμπιόδωρου δομούνται με βάση το σχήμα « 

». Κάθε ζεύγος «θεωρίας-λέξεως» αποτελεί μια ενότητα, δηλαδή μία ολοκληρωμένη διάλεξη. Η πρακτική αυτή δεν ήταν καινοτομία του Ολυμπιόδωρου. Όσον αφορά την νεοπλατωνική σχολή της Αλεξάνδρειας, τη συγκεκριμένη εξηγητική δομή των διαλέξεων εισηγήθηκε ή συστηματοποίησε ο Αμμώνιος Ερμείου επηρεάζοντας τις σχολικές διαλέξεις έως και την εποχή των μαθητών του Ολυμπιόδωρου. Το εξηγητικό έργο του Ολυμπιόδωρου έχει συχνά εξεταστεί επί τη βάσει των κοινωνικών αλλαγών που επέφερε η σταδιακή ισχυροποίηση του χριστιανισμού στην Αλεξάνδρεια κατά τον 5ο και 6ο αι. Ακόμη κι αν το ευρύτερο πνευματικό περιβάλλον δεν είχε κατ’ αποκλειστικότητα περιέλθει στους χριστιανούς, είναι βέβαιο ότι κατά τη δεκαετία 540-550 οι χριστιανοί μαθητές ήταν αρκετοί στις αίθουσες διδασκαλίας, όπου διδάσκονταν κυρίως ρητορική και φιλοσοφία. Στο έργο του Ολυμπιόδωρου εντοπίζονται κάποια γενικά χαρακτηριστικά στενά συνδεδεμένα με τα παραπάνω, όπως η πίστη στην ενότητα της ελληνικής παιδείας, η τάση προώθησής της αλλά και η αποφυγή ευθειών ρήξεων σε ζητήματα σχετικά με την νεοπλατωνική και την χριστιανική κοσμοθεωρία. Ο Ολυμπιόδωρος επιχειρεί στα υπομνήματά του μια συγκριτική προσέγγιση ανάμεσα στα αριστοτελικά και τα πλατωνικά δόγματα. Ωστόσο, δεν είναι πάντα σαφής ο στόχος αυτών των προσεγγίσεων. Όσο περισσότερο μελετά κανείς τα κείμενα των αλεξανδρινών σχολιαστών του 5ου και 6ου αι., τόσο διαπιστώνει ότι άλλοτε επιχειρούν να καταδείξουν την αρμονία ανάμεσα σε πλατωνικές και αριστοτελικές θέσεις, άλλοτε την υπεροχή του Πλάτωνα ως προς την καθαρότητα της διατύπωσης έναντι του Αριστοτέλη και άλλοτε τα σφάλματα του Αριστοτέλη. Αυτά, σε συνάρτηση με το γεγονός ότι δεν σώζεται η συντριπτική πλειονότητα των πλατωνικών υπομνημάτων, οδήγησαν στην πεποίθηση ότι ο Πλάτων αποτελεί την απολύτως σεβαστή και αλάθητη αυθεντία για τους όψιμους πλατωνικούς φιλοσόφους. Στον Ολυμπιόδωρο όμως βρίσκονται και ψήγματα συγκρατημένης κριτικής αντιμετώπισης του Πλάτωνα προς χάριν της αλήθειας. Η φιλοσοφική αναζήτηση της αλήθειας είναι βασική ερμηνευτική ρήτρα που διατυπώνεται από τον Αμμώνιο Ερμείου ως υποχρέωση του σχολιαστή. Αυτό το στοιχείο διαφαίνεται έντονα σε κείμενα του

Ιωάννη Φιλόπονου

και απηχείται επίσης στα έργα του Ολυμπιόδωρου. Ο Ολυμπιόδωρος αποδέχεται σε γενικές γραμμές τις βασικές οντολογικές αρχές του ύστερου πλατωνισμού. Ενδεικτικά, αξίζει να αναφέρουμε ότι στο έργο του παρατηρείται ένας σαφής διαχωρισμός ανάμεσα σε τρεις υποστάσεις, δηλαδή τον Θεό (Εν-Αγαθό), τον Νου και την Ψυχή, που αποτελούν το νοητό κόσμο και μορφοποιούν τον αισθητό (Εις Αλκιβιάδην 103,10-15, 109,21-111,2 και Εις Γοργίαν 46,2,1-28), ότι υποστηρίζει την αιωνιότητα του κόσμου (Εις Γοργίαν 11,2,12-19 και Εις Μετεωρολογικά 118,10-14) και ότι συχνά παραθέτει τις θέσεις άλλων πλατωνικών φιλοσόφων της ύστερης αρχαιότητας όπως ο

Ιάμβλιχος

, ο

Πρόκλος

, ο

Δαμάσκιος

και ο Αμμώνιος Ερμείου. Η πλατωνική παράδοση αυτής της περιόδου αποτελεί για τον Ολυμπιόδωρο την άμεση πηγή των ερμηνευτικών του τάσεων χωρίς όμως να δίνει ο ίδιος έμφαση στις  

 θεουργικές πρακτικές, όπως συνέβαινε στην

.