Ο Πλάτων γεννήθηκε (σύμφωνα με την κρατούσα άποψη) τρία περίπου χρόνια μετά την έναρξη του Πελοποννησιακού Πολέμου και πέθανε εννέα χρόνια πριν τη μάχη της Χαιρώνειας. Μέσα στον αιώνα αυτό η Αθήνα και ολόκληρος ο ελληνικός κόσμος συγκλονίστηκαν από μεγάλες μάχες και βίωσαν καθοριστικές πολιτικές ανατροπές.

Λίγα χρόνια πριν τη γέννηση του Πλάτωνα, η Αθήνα είχε φθάσει στη μεγαλύτερη ακμή της. Με εδραιωμένη τη δημοκρατία της και κυρίαρχη μορφή στον δημόσιο βίο τον Περικλή, που εκλεγόταν διαρκώς στρατηγός, είχε επιβάλει την ηγεμονία της σε μεγάλο μέρος του ελληνικού κόσμου και διακοσμούσε το άστυ της με έργα ανυπέρβλητης ομορφιάς. Το 431, ωστόσο, ξεκίνησε μια σκληρή αναμέτρηση με τη Σπάρτη και του πελοποννήσιους συμμάχους της. Ο πόλεμος αυτός, που έμεινε γνωστός ως Πελοποννησιακός, κράτησε, με διαλλείματα, 27 χρόνια. Τα δέκα πρώτα χρόνια της αναμέτρησης, που αποκαλούνται Αρχιδάμειος Πόλεμος, οι Πελοποννήσιοι, με ηγέτη τον σπαρτιάτη βασιλιά Αρχίδαμο, έκαναν περιοδικές επιδρομές και λεηλατούσαν την αττική γη. Κλεισμένοι στα Μακρά τους Τείχη και αποφεύγοντας την αναμέτρηση στην ξηρά, οι Αθηναίοι εξορμούσαν με το ναυτικό τους εναντίον πελοποννησιακών στόχων. Ο συνωστισμός ωστόσο μέσα στο άστυ ευνόησε την εξάπλωση ενός λοιμού που εξόντωσε το ένα τρίτο σχεδόν του αθηναϊκού πληθυσμού. Από τον λοιμό αυτό πέθανε και ο Περικλής το 429. Την επόμενη χρονιά φαίνεται ότι γεννήθηκε ο Πλάτων. Το 425 οι Αθηναίοι κατάφεραν να αιχμαλωτίσουν 120 σπαρτιάτες πολεμιστές κοντά στην Πύλο, επιφέροντας μεγάλο πλήγμα στο γόητρο των αντιπάλων τους. Αλλά οι Σπαρτιάτες μετέφεραν τον πόλεμο στη Θράκη, απειλώντας ζωτικά αθηναϊκά συμφέροντα. Εξαντλημένες οι δύο πλευρές συνομολόγησαν το 421 ειρήνη για πενήντα χρόνια που ονομάστηκε Νικίειος, από το όνομα του αθηναίου στρατηγού Νικία που την εισηγήθηκε. Η ειρήνη αυτή ωστόσο κράτησε μόλις επτά χρόνια. Το 416, ενώ η ειρήνη ήταν ακόμα σε ισχύ, οι Αθηναίοι υπέταξαν και υποδούλωσαν την ουδέτερη Μήλο και ένα χρόνο αργότερα ξεκίνησαν μια τεράστια επιχείρηση εναντίον της Σικελίας. Έκαναν ωστόσο το λάθος να ανακαλέσουν τον στρατηγό τους Αλκιβιάδη, που είχε εισηγηθεί την επιχείρηση, αφήνοντας το βάρος να πέσει στον Νικία, που δεν την επιθυμούσε. Το αποτέλεσμα ήταν η συντριβή του αθηναϊκού στρατεύματος και η καταστροφή του αθηναϊκού στόλου στις Συρακούσες, αλλά και ο θάνατος του Νικία. Η εμπλοκή της Σπάρτης το 414 σήμανε την επανέναρξη της μεγάλης αναμέτρησης. Ακολουθώντας τη συμβουλή του Αλκιβιάδη, που είχε στο μεταξύ αυτομολήσει στους εχθρούς της πόλης του, οι Σπαρτιάτες εγκαταστάθηκαν μόνιμα στη Δεκέλεια, υποχρεώνοντας τους Αθηναίους να παραμένουν κλεισμένοι στα τείχη τους δίχως ανάπαυλα. Στην τελική του φάση ο πόλεμος ονομάστηκε έτσι Δεκελεικός. Στη διάρκειά του, η Σπαρτιάτες πέτυχε να εξασφαλίσουν περσικά χρήματα για την ενίσχυση του στόλου τους. Το 411, αντιμετωπίζοντας μεγάλες δυσκολίες, οι Αθηναίοι κατήργησαν τη δημοκρατία και παρέδωσαν την εξουσία στους οπαδούς της ολιγαρχίας. Το προσωρινό αυτό πολίτευμα, που έμεινε γνωστό ως των Τετρακοσίων, ανατράπηκε ωστόσο με την αντίδραση του στόλου. Στην εξέλιξη αυτή συμμετείχε ενεργά και ο Αλκιβιάδης, που προσφέρθηκε να υπηρετήσει πάλι την πατρίδα του, και εξελέγη στρατηγός. Το 406 οι Αθηναίοι πέτυχαν μια περιφανή νίκη σε αναμέτρηση με τους Σπαρτιάτες στη ναυμαχία των Αργινουσών, αλλά εκτέλεσαν τους νικηφόρους στρατηγούς τους επειδή δεν είχαν περισυλλέξει τους ναυαγούς. Τη χρονιά που οι Αθηναίοι νικούσαν στις Αργινούσες, ο Διονύσιος εξελέγη στρατηγός αυτοκράτωρ (δηλαδή με απόλυτη εξουσία) στις Συρακούσες για να αντιμετωπίσει την απειλή των Καρχηδονίων. Επιβλήθηκε ωστόσο ως τύραννος και διοίκησε τη μεγάλη σικελική πόλη έως το θάνατό του το 367. (Σε ώριμη ηλικία ο Πλάτων επισκέφθηκε τις Συρακούσες του Διονύσιου και συνδέθηκε με τον επιφανή πολιτικό Δίωνα, αλλά η προσπάθειά του να παρέμβει πολιτικά είχε δραματική κατάληξη.) Ο Πελοποννησιακός Πόλεμος κρίθηκε το 405 με την καταστροφή του αθηναϊκού στόλου σε ναυμαχία που έγινε στους Αιγός ποταμούς. Οι νικηφόροι Σπαρτιάτες με στρατηγό τον Λύσανδρο επέβαλαν στους Αθηναίους ταπεινωτικούς όρους. Τα Μακρά Τείχη γκρεμίστηκαν και η Αθήνα υποχρεώθηκε να προσχωρήσει στη συμμαχία των Πελοποννησίων. Στη θέση της δημοκρατίας επιβλήθηκε και πάλι ένα ολιγαρχικό καθεστώς, στο οποίο ηγετικό ρόλο έπαιζαν τριάντα άρχοντες, που έμειναν γνωστοί στην ιστορία ως Τριάκοντα τύραννοι. Ανάμεσά τους ήταν ο Κριτίας, μαθητής του Σωκράτη και θείος του Πλάτωνα. Ένα χρόνο αργότερα ωστόσο οι αντίπαλοί τους κατάφεραν να ανατρέψουν την ολιγαρχία και να επαναφέρουν το δημοκρατικό πολίτευμα. Όταν ηττήθηκε η Αθήνα και καταλύθηκε η δημοκρατία ο Πλάτων ήταν περίπου 24 ετών. Στην αρχή φαίνεται ότι δελεάστηκε να πάρει και αυτός μέρος στην αναμόρφωση του πολιτεύματος. Η σκληρότητα των ολιγαρχικών ωστόσο του δημιούργησε αποστροφή και τον απέτρεψε από κάθε πολιτική ανάμειξη. Η καταδίκη του Σωκράτη το 399 τον αποξένωσε ακόμα περισσότερο από τη συμμετοχή στις πολιτικές υποθέσεις της Αθήνας. Αποστροφή προς τους ολιγαρχικούς εκδήλωσε και ο Ξενοφών, που ήταν συνομήλικος του Πλάτωνα. Το 401 πήρε μέρος στην απόπειρα του Κύρου του νεότερου να ανατρέψει τον αδελφό του Αρταξέρξη Β΄. Το εγχείρημα αυτό ωστόσο, που έμεινε γνωστό ως Κύρου Ανάβασις, απέτυχε και ο Ξενοφών βρέθηκε στην υπηρεσία του σπαρτιάτη βασιλιά Αγησίλαου.

Μετά τη νίκη τους στον Πελοποννησιακό Πόλεμο, οι Σπαρτιάτες στράφηκαν εναντίον της Περσίας. Με ηγέτη τον Αγησίλαο ξεκίνησαν επιχειρήσεις στη Μικρά Ασία για την απελευθέρωση των Ελλήνων. Η Περσία προσέγγισε έτσι τους αντιπάλους τους, προσφέροντάς τους οικονομική υποστήριξη. Με τη συνδρομή της, ο αθηναίος ναύαρχος Κόνων, που ζούσε εξόριστος μετά την ήττα στους Αιγός Ποταμούς, νίκησε τους Σπαρτιάτες στη ναυμαχία της Κνίδου. Ταυτοχρόνως, οι πολεμικές ενέργειες της Κορίνθου, της Αθήνας, της Θήβας και του Άργους υποχρέωσαν τον Αγησίλαο να επιστρέψει στην Πελοπόννησο για να επιβάλει και πάλι τη σπαρτιατική ηγεμονία με τη νίκη του στη μάχη της Κορώνειας το 394. Ο Κόνων ωστόσο επέστρεψε κι αυτός στην Αθήνα, που απέκτησε με περσική ενίσχυση νέο στόλο και οικοδόμησε ξανά τα Μακρά της Τείχη. Για οκτώ χρόνια οι μάχες που αμφισβητούσαν τη σπαρτιατική ηγεμονία συνεχίζονταν. Την περίοδο αυτή θα πρέπει να ιδρύθηκε και η Ακαδημία του Πλάτωνα. Η Σπάρτη στράφηκε και πάλι προς την Περσία. Το 386 με μια συμφωνία που αποκλήθηκε ειρήνη του (πέρση) Βασιλιά, υποχρέωσε τις ελληνικές πόλεις να αναγνωρίσουν την περσική κυριαρχία στη Μικρά Ασία και να παραιτηθούν από τις μεταξύ τους συμμαχίες. Οι πρώτοι που αμφισβήτησαν την νέα αυτή τάξη ήταν οι Θηβαίοι, που έδιωξαν από την πόλη τους τη σπαρτιατική φρουρά με τη βοήθεια των Αθηναίων. Οι Αθηναίοι πάλι κατάφεραν το 377 να επανιδρύσουν τη συμμαχία τους σε νέες βάσεις. Οι αναμετρήσεις με τη Σπάρτη άρχισαν έτσι και πάλι στην ξηρά και τη θάλασσα. Το 371 οι Σπαρτιάτες με τον βασιλιά τους Κλεόμβροτο εκστράτευσαν εναντίον της Θήβας που εναντιωνόταν στις προσπάθειές τους να επαναφέρουν την ειρήνη με τους περσικούς όρους. Συνάντησαν ωστόσο σθεναρή αντίσταση από τους θηβαίους στρατηγούς Επαμεινώνδα και Πελοπίδα και υπέστησαν ταπεινωτική ήττα στα Λεύκτρα. Ο Κλεόμβροτος και 300 Σπαρτιάτες έπεσαν στο πεδίο της μάχης. Τον επόμενο χρόνο ο Επαμεινώνδας, επικεφαλής μεγάλου συνασπισμού, εισέβαλε στην Πελοπόννησο. Το μεγαλύτερό του επίτευγμα ήταν η απελευθέρωση της Μεσσηνίας από τους Σπαρτιάτες και η ίδρυση της Μεσσήνης που κατοικήθηκε από πρώην είλωτες και έγινε δεκτή από όλους τους άλλους Έλληνες ως ισότιμη πόλη. Λίγο αργότερα ιδρύθηκε και η Μεγαλόπολη σε μια προσπάθεια να ενωθεί η Αρκαδία εναντίον της Σπάρτης. Μεγάλο μέρος του ελληνικού κόσμου βρέθηκε έτσι κάτω από τη θηβαϊκή ηγεμονία. Το 367 ο Πελοπίδας πήγε στα Σούσα για να εγγυηθεί αυτός εκ μέρους της Θήβας την ειρήνη που επιθυμούσε ο πέρσης Βασιλιάς. Το 362 ο Επαμεινώνδας εισέβαλε για μια ακόμα φορά στην Πελοπόννησο. Δεν κατόρθωσε να εισέλθει στη ανοχύρωτη Σπάρτη, αλλά νίκησε στη μάχη της Μαντίνειας τους Σπαρτιάτες που μάχονταν αυτή τη φορά με τη συνδρομή των Αθηναίων. Στο μεταξύ, με το θάνατο του Διονύσιου το 367, τύραννος των Συρακουσών ανέλαβε ο γιος του Διονύσιος ο νεότερος. Ο Πλάτων προσκλήθηκε και πάλι από τον Δίωνα να προσφέρει τις υπηρεσίες του, χωρίς ωστόσο να πετύχει περισσότερα από ό,τι την πρώτη φορά.

Το 360 ο βασιλιάς της Μακεδονίας Περδίκκας Γ΄ σκοτώθηκε μαζί με 4.000 στρατιώτες, πολεμώντας εναντίον των Ιλλυριών. Στον θρόνο τον διαδέχτηκε ο αδελφός του Φίλιππος Β΄. Λίγα χρόνια νωρίτερα, η Μακεδονία είχε εισέλθει δυναμικά στις ελληνικές υποθέσεις. Αναδιοργάνωσε το στρατό της και αφομοίωσε βασικά χαρακτηριστικά του υψηλού ελληνικού πολιτισμού. Ο Φίλιππος αντιμετώπισε με επιτυχία τους Ιλλυριούς, τους Παίονες και τους Θράκες και άρχισε να επιβάλλεται σε ολόκληρη τη Θράκη, απειλώντας τα ζωτικά συμφέροντα της Αθήνας. Το 356 γεννήθηκε ο γιος του Φίλιππου, ο Αλέξανδρος. Οι Μακεδόνες απείλησαν ακόμα σοβαρότερα την Αθήνα κατακτώντας την Αμφίπολη και την Όλυνθο, την ίδια εποχή που η Αθηναϊκή Συμμαχία κλυδωνιζόταν από αποστασίες. Με τη νικηφόρο ανάμειξή τους στον λεγόμενο Γ΄ Ιερό πόλεμο, εξασφάλισαν περίοπτη θέση και στις θρησκευτικές υποθέσεις του παλαιού ελληνικού κόσμου. Σύντομα βρέθηκαν να ελέγχουν ολόκληρη τη Θεσσαλία. Από το 351 ο Δημοσθένης άρχισε να ξεσηκώνει τους Αθηναίους εναντίον τους με τους πύρινους Φιλιππικούς του λόγους. Ο Πλάτων πέθανε το 347, καθώς η αναμέτρηση της Αθήνας με τη Μακεδονία είχε εισέλθει στην κρισιμότερη φάση της. Εννέα χρόνια αργότερα, το 338, η Μακεδονία συνέτριψε τους συνασπισμένους Θηβαίους και Αθηναίους στη μάχη της Χαιρώνειας. Το 337 ο Φίλιππος συγκάλεσε το Συνέδριο της Κορίνθου, ανέλαβε ηγεμών των Ελλήνων και άρχισε να προετοιμάζει μια μεγάλη εκστρατεία εναντίον των Περσών. Το 336 οι στρατηγοί του Παρμενίων και ο Άτταλος ξεκίνησαν στρατιωτικές επιχειρήσεις στη Μικρά Ασία.