Ιρακινός φιλόσοφος, μαθηματικός, φυσικός και μουσικός (περ. 800-870), ο πρώτος από τους «ελληνίζοντες φιλοσόφους». Συγκέντρωσε γύρω του λογίους που ανέλαβαν τη μετάφραση αρχαιοελληνικών φιλοσοφικών κειμένων. Ιδιαίτερα σημαντική κρίνεται η συνεισφορά του στην ανάπτυξη του φιλοσοφικού λεξιλογίου και της φιλοσοφικής ορολογίας στην αραβική γλώσσα.

Ο Abu Yūsuf Yaʻqūb ibn ʼIsḥāq aṣ-Ṣabbāḥ al-Kindī (περ. 800-870), o «λάτρης της ελληνικής σκέψης», έγινε γνωστός ως ο «Άραβας φιλόσοφος» (failasouf al-arab), σε αντιδιαστολή με τους μετέπειτα φιλοσόφους στο Ισλάμ που αποκαλούνται μεν άραβες, αλλά δεν έχουν αραβική καταγωγή και τα αραβικά ήταν η δεύτερη γλώσσα τους.

Μέλος της ισχυρής τότε αραβικής φυλής Kinda, ο Al-Kindī ήταν γόνος αριστοκρατικής οικογένειας της Bashra και ο πατέρας του ήταν ο εμίρης της Kūfa. Στη γενέτειρά του πραγματοποίησε τις πρώτες του σπουδές προτού μετακομίσει στη Baghdad. Η καριέρα του έφτασε στο απόγειό της κατά την περίοδο του χαλιφάτου του al-Mu‘tasim, στον οποίο αφιέρωσε το γνωστό έργο του Περί της Πρώτης Φιλοσοφίας. Εργάστηκε επίσης ως δάσκαλος του γιου του χαλίφη, Ahmad, στον οποίο δίδαξε την αρχαία ελληνική φιλοσοφία μέσα από τις δικές του πραγματείες, και παράλληλα ήταν ο ιδρυτής του επονομαζόμενου «Κύκλου του Al-Kindī», μιας ομάδας λογίων που ανέλαβε τη μετάφραση αρχαιοελληνικών φιλοσοφικών κειμένων υπό την επίβλεψή του.

Χάρη στον Κατάλογο (fihrist) του βιβλιεμπόρου του δέκατου αιώνα Ibn al-Nadīm γνωρίζουμε την ύπαρξη περισσότερων από 250 έργων του Al-Kindī που καλύπτουν μεγάλο μέρος επιστημών και τεχνών (φιλοσοφία και λογική, ψυχολογία, κοσμολογία, μαθηματικά, ιατρική, αστρονομία, αστρολογία, μουσική, ακόμη και αρωματοποιία και κατασκευή πολεμικών όπλων), εκ των οποίων το ένα δέκατο περίπου είναι αμιγώς φιλοσοφικά έργα με κοινό τους παρονομαστή την επιρροή της αρχαίας ελληνικής σκέψης. Mε βάση τα σωζόμενα έργα του και τις πληροφορίες που έχουμε για το περιεχόμενο όσων δεν σώζονται, μπορούμε με σχετική ασφάλεια να υποστηρίξουμε (Adamson 2007) ότι στην πρώιμη περίοδο του έργου του ο Al-Kindī ασχολήθηκε κυρίως με μεταφυσικά και κοσμολογικά ζητήματα, ακολουθώντας το παράδειγμα των ύστερων Ελλήνων νεοπλατωνιζόντων αριστοτελικών. Αργότερα, στα ενδιαφέροντά του προστέθηκαν οι πρακτικές επιστήμες και τα μαθηματικά, και άρχισε, παράλληλα, να προσεγγίζει περισσότερο κριτικά τη σκέψη των αρχαίων φιλοσόφων.

Αν και ο ίδιος ο Al-Kindī δεν ασχολήθηκε με τη μετάφραση κειμένων και κατά πάσα πιθανότητα δεν γνώριζε ελληνικά, η σκέψη του διαμορφώθηκε σε μεγάλο βαθμό υπό την επίδραση της αρχαιοελληνικής φιλοσοφίας και ειδικότερα αριστοτελικών και νεοπλατωνικών κειμένων (όπως η Εισαγωγή του Πορφύριου, οι Κατηγορίες και τα Μετά τα φυσικά του Αριστοτέλη, οι Εννεάδες του Πλωτίνου και η Στοιχείωσις θεολογική του Πρόκλου). Ο ίδιος ζητούσε από τον Κύκλο του να μεταφράσει αρχαιοελληνικά κείμενα, πάνω στα οποία στηριζόταν αφενός για τη συγγραφή των δικών του πραγματειών, που είτε αναφέρονταν σε επίκαιρα προβλήματα σχετικά με τις διαφορετικές ερμηνείες του kalam (ισλαμική θεολογία) είτε αποτελούσαν σχολιασμό των γνωστών αρχαιοελληνικών έργων, και αφετέρου για τη δημιουργία του νέου αραβικού φιλοσοφικού λεξιλογίου, ενός από τα βασικά εγχειρήματά του.

Το γνωστότερο και σημαντικότερο έργο του με τίτλο Περί της Πρώτης Φιλοσοφίας (Fī ’l-Falsafa al-Ūlā), είναι αφιερωμένο στη μελέτη της μεταφυσικής• σώζεται μόνο το πρώτο τμήμα του, στο οποίο ο Al-Kindī αρχικά προτρέπει τον αναγνώστη να τιμήσει την ελληνική φιλοσοφική γνώση, στη συνέχεια πραγματεύεται το ζήτημα της αιωνιότητας του κόσμου και τέλος επιχειρεί να αποδείξει την ύπαρξη του «Αληθινού Ενός», δηλαδή του Θεού, αναφερόμενος και σε ζητήματα της φύσης του. Στο έργο αυτό, υπερασπιζόμενος τη σημασία του αρχαιοελληνικού στοχασμού απέναντι στις κατηγορίες συγχρόνων του που ήταν αντίθετοι στην «εισβολή» του στην αραβική σκέψη, αναφέρει χαρακτηριστικά:

Δεν πρέπει να ντρεπόμαστε να θαυμάσουμε την αλήθεια ή να την αποκτήσουμε, από όπου και αν αυτή προέρχεται. Ακόμα και αν προέρχεται από μακρινά έθνη και ξένους λαούς, δεν υπάρχει για τον μαθητή της αλήθειας τίποτα πιο σημαντικό από την αλήθεια, ούτε αυτή εξευτελίζεται ή μειώνεται από εκείνον που την εκθέτει ή τη μεταβιβάζει• κανείς δεν υποβιβάζεται από την αλήθεια, αλλά μάλλον όλοι εξευγενίζονται από αυτήν. (Περί της Πρώτης Φιλοσοφίας, ΙΙ.4)

Το πιθανότερο είναι πως ο Al-Kindī δεν είχε ποτέ του πρόσβαση σε κάποιο πλατωνικό έργο στην πλήρη του μορφή, αλλά κατέφευγε σε συνόψεις ορισμένων διαλόγων όπως ο Τίμαιος και ο Φαίδων που έφτασαν σ’ αυτόν μέσω της Αλεξανδρινής φιλοσοφικής παράδοσης. Αντίθετα, είχε μεγαλύτερη, αν και όχι πλήρη, γνώση αρκετών αριστοτελικών έργων. Ωστόσο, και η μερική έστω γνώση του πλατωνικού στοχασμού τον επηρέασε σε τέτοιο βαθμό που να μας επιτρέπει να χαρακτηρίζουμε περισσότερο πλατωνικές ή/και σωκρατικές ορισμένες όψεις της σκέψης του, όπως η ηθική του φιλοσοφία που ενθαρρύνει την πνευματική άσκηση και η κοσμολογία του που ακολουθεί την πλατωνική άποψη σχετικά με την αχρονική δημιουργία του κόσμου (Το Στόμα του Θεού [Fam al-Dhahab]). Επίσης, η Εισαγωγή στην Αριθμητική του Νικομάχου Γερασηνού αποτέλεσε βασική πηγή όχι μόνο για τις μαθηματικές πραγματείες του Al-Kindī, αλλά και για την πυθαγόρεια εκδοχή του πλατωνισμού που εντοπίζεται σε αρκετά έργα του.

Μία από τις βασικές επιδιώξεις του ήταν η αξιοποίηση των αρχαίων πηγών με σκοπό την απόδειξη της συμφιλίωσης του Αριστοτέλη με τον Πλάτωνα. Για τον λόγο αυτό επέλεξε να παρουσιάσει τις θεωρίες των δύο φιλοσόφων ως ένα «αρμονικό σώμα αληθινών δογμάτων» και απέφευγε τη ρητή παραδοχή των διαφορών στη σκέψη τους, παρόλο που, όπως φαίνεται από τα έργα του, ήταν σε θέση να τις διακρίνει. Έτσι για παράδειγμα, στη Σύντομη δήλωση περί ψυχής (Kalām fī ΄l’nafs, mukhtasar wajīz) παρουσιάζει ως αλληλοσυμπληρωματικές τις σχετικές απόψεις του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη, ενώ το ίδιο επιχειρεί και στο έργο του Διάλογος περί ψυχής (al-Qawl fī al-naf) για τους προαναφερθέντες και τον Πυθαγόρα.

Έντονες πλατωνικές επιδράσεις εντοπίζονται στην ψυχολογία και τη θεολογία του Al-Kindī, καθώς οι πλατωνικές και νεοπλατωνικές θεωρίες συνδυάζονται ευκολότερα με τα ισλαμικά δόγματα της αθάνατης ψυχής και της θεϊκής ενότητας. Έμμεση παραπομπή γίνεται στην Πολιτεία και ειδικότερα στο θέμα της τριμερούς διάκρισης της ψυχής, ενώ το πρόβλημα του συνδυασμού της θεωρίας περί της τριμερούς διάκρισης της ψυχής με τη θέση περί της απλής, άφθαρτης και άυλης ουσίας της ψυχής (Φαίδων) ο Al-Kindī το ξεπερνά υποστηρίζοντας ότι η ψυχή ουσιαστικά ταυτίζεται με το λογιστικό (al-nafs al-‘aqliyya) και ότι τα άλλα δύο μέρη είναι «ιδιότητες» ή «δυνάμεις» της ψυχής (al-quwan al-nafsa¯niyya), στενά συνδεδεμένες με την υλική και φθαρτή διάσταση του ατόμου και δεν επιβιώνουν του σωματικού θανάτου. Ακόμη, στο λογιστικό τμήμα της ψυχής εναπόκειται η προσπάθεια τελειοποίησής της: «αν το λογιστικό τμήμα της ψυχής φθάσει στη γνώση των ευγενών πραγμάτων […] θα επιτύχει την ομοίωση με τον Δημιουργό» (Διάλογος περί ψυχής, ΧΙΙ).

Η θεωρία του Al-Kindī για τη γνώση ως ανάμνηση αποδεικνύει πως είχε πρόσβαση τουλάχιστον σε μια σύνοψη του Φαίδωνα, η οποία τον τροφοδότησε για τη συγγραφή των έργων Διάλογος περί ψυχής και Περί ανάμνησης. Στο δεύτερο υποστηρίζει πως η πεποίθησή μας ότι μαθαίνουμε μια έννοια για πρώτη φορά και το ότι δεν έχουμε συναίσθηση πως η ψυχή μας εκείνη τη στιγμή θυμάται τις νοητές ιδέες που ήδη είχε γνωρίσει πριν από την είσοδό της στο υλικό σώμα, οφείλονται στο ότι έχουμε συνηθίσει να συνδέουμε τις αναμνήσεις των αισθητών με τον τόπο, τον χρόνο και τις ιδιαίτερες συνθήκες υπό τις οποίες τα γνωρίσαμε για πρώτη φορά• επειδή αυτές οι συνθήκες δεν υφίστανται, για να ανακληθούν στη μνήμη μας, όταν γνωρίζουμε τα νοητά, μας δημιουργείται η εντύπωση ότι είναι η πρώτη φορά που τα μαθαίνουμε.

Ο Al-Kindī ενδιαφέρθηκε ιδιαίτερα και για τη μορφή του Σωκράτη, κάτι που τον οδήγησε στη συγγραφή πέντε έργων, από τα οποία δύο είναι σε διαλογική μορφή: Εξηγητικός λόγος περί της σωκρατικής αρετής, Ρήσεις του Σωκράτη, Περί ενός διαλόγου ανάμεσα στον Σωκράτη και τον Αρχιγένη [από την Απάμεια!], Εξηγητικός λόγος για τον θάνατο του Σωκράτη, Περί του τι συνέβη μεταξύ του Σωκράτη και των Χαρρανιανών. Το πρώτο, το τέταρτο και το πέμπτο έργο θεωρήθηκαν (Gutas 1988) ότι αποτελούν, αντίστοιχα, συνόψεις ή παραφράσεις του Κρίτωνα, του Φαίδωνα και της Απολογίας Σωκράτους.