Από τα μέσα του 6ου έως τις αρχές του 7ου αι. μ.Χ. έχει σωθεί σειρά υπομνηματιστικών κειμένων σε λογικά έργα του Αριστοτέλη και του Πορφυρίου, τα οποία εντάσσονται στην αλεξανδρινή νεοπλατωνική σχολή και προορίζονταν για σχολική χρήση, εν είδει προπαιδείας για την πλατωνική φιλοσοφία. Τα κείμενα αυτά είναι γραμμένα από χριστιανούς δασκάλους φιλοσοφίας και αποδίδονται στον Στέφανο Αλεξανδρέα και σε άγνωστους κατά τα άλλα συγγραφείς που φέρουν τα ονόματα Ηλίας και Δαβίδ.

Στο τέλος του ύστερου αρχαίου πλατωνισμού και στο φιλοσοφικό κλίμα της Σχολής της Αλεξάνδρειας εντάσσονται ορισμένα σωζόμενα (ακέραια ή τμηματικά) υπομνήματα σε λογικά έργα του Αριστοτέλη και του Πορφυρίου –στο τέλος της σειράς που περιλαμβάνει τους Αμμώνιο Ερμείου, Ασκληπιό, Φιλόπονο, Σιμπλίκιο και Ολυμπιόδωρο. Για τους συγγραφείς τους γνωρίζουμε ελάχιστα και το ζήτημα της πατρότητάς τους είναι ακανθώδες και πρακτικά σχεδόν άλυτο: ο μόνος βέβαιος ως ιστορικό πρόσωπο είναι ο Στέφανος, ενώ η κάποτε αντιφατική χειρόγραφη παράδοση ή οι μελετητές αποδίδουν τα άλλα κείμενα στον Ηλία και τον Δαβίδ, οι οποίοι συνήθως θεωρούνται χριστιανοί και μαθητές του *Ολυμπιοδώρου. Τα κείμενα ακολουθούν τη δομή των αλεξανδρινών υπομνημάτων, είναι γραμμένα για διδακτική χρήση, ορισμένα είναι ἀπὸ φωνῆς των συγγραφέων-δασκάλων, υπό τη μορφή πράξεων (μαθημάτων), με διπλή δομή: παράθεση του κειμένου και, εκτενέστερη ή συντομευμένη, εξήγησή του που περιλαμβάνει παρατηρήσεις στο κείμενο, γλωσσικές εξηγήσεις, εξηγητικές παραφράσεις, αναφορές σε εναλλακτικές ερμηνείες. Η τεκμαιρόμενη από μερικές αναφορές των κειμένων χριστιανική ταυτότητα των συγγραφέων δεν φαίνεται, με ελάχιστες εξαιρέσεις, να επιβάλει διαφορετική προσέγγιση του Αριστοτέλη, η οποία εξάλλου είναι προπαιδευτική. Και στο πλαίσιό της, όπως συνέβη με τον Αμμώνιο και τον Ολυμπιόδωρο, η έλλειψη αναφοράς στη νεοπλατωνική μεταφυσική και πρακτική (π.χ. στη θεουργία) είναι εξηγήσιμη, εφόσον δεν αφορά την ερμηνεία του Αριστοτέλη –και πάντως ήταν καλοδεχούμενη από τους ισχυρούς πλέον χριστιανούς της Αλεξάνδρειας. Ανάλογα, και τα σχετικά κείμενα των χριστιανών υπομνηματιστών περιορίζονται στην παράθεση και την εξήγηση των αριστοτελικών κειμένων –χωρίς να χρωματίζονται θρησκευτικά, με απολογητική άμυνα ή επίθεση (κάτι συχνό στην τότε πατερική γραμματεία). Εξάλλου και τα κείμενα που σχολιάζουν (με την εξαίρεση του Στεφάνου) είναι λογικές πραγματείες, που δεν προσφέρονται για αντιπαράθεση –στον βαθμό που δεν αναπτύσσουν π.χ. το εξαιρετικά ενδιαφέρον ζήτημα εφαρμογής των λογικών κατηγοριών στον Θεό. Η εξάρτησή τους από τη νεοπλατωνική μεταφυσική είναι ελάχιστη –έτσι ίσως εξηγείται γιατί η Σχολή αυτή θεωρήθηκε γέφυρα επικοινωνίας της ελληνικής φιλοσοφίας με τη χριστιανική σκέψη (διαφορετική από εκείνη που πιστοποιείται στα συγγράμματα του Διονυσίου Αρεοπαγίτη). Τα κείμενα που σώζονται και αποδίδονται, επιτυχώς ή όχι, στον Ηλία και τον Δαβίδ, είναι συνταγμένα από χριστιανούς δασκάλους φιλοσοφίας, πιθανότατα μετά τα μέσα του 6ου αιώνα. Σε συνδυασμό με μικρά εισαγωγικά κείμενα λογικής του 7ου και 8ου αιώνα, τα Φιλόσοφα κεφάλαια του Ιωάννη Δαμασκηνού, ορισμένες ερωτήσεις από τα Ἀμφιλόχια του Φωτίου και το εκτενέστερο υπόμνημα του Αρέθα στις Κατηγορίες (10ος αι.), δείχνουν ότι η ενασχόληση με την αριστοτελική λογική, ενώ ξεκίνησε ενταγμένη σε νεοπλατωνικό εναρμονιστικό πλαίσιο σαν ουσιαστική εισαγωγή για τη φιλοσοφία και ειδικά για τη μελέτη της φιλοσοφίας του Πλάτωνα και συνεχίστηκε για δύο αιώνες (όχι με τον ίδιο συστηματικό τρόπο), σταδιακά άλλαξε χαρακτήρα και αυτονομήθηκε από την πλατωνική καταγωγή της, μένοντας αναγκαίο στοιχείο της βασικής παιδείας. Και ήδη ο Φώτιος δήλωνε την προτίμησή του στον Αριστοτέλη έναντι του Πλάτωνα.

Χριστιανός φιλόσοφος, του δεύτερου μισού του 6ου αιώνα. Θεωρείται μαθητής του Ολυμπιοδώρου, επειδή στα κείμενά του υπάρχουν πολυάριθμα παράλληλα χωρία. Δίδαξε φιλοσοφία στην Αλεξάνδρεια και συγκεκριμένα Αριστοτέλη ως προπαιδεία στον Πλάτωνα. Τα μαθήματα Προλεγόμενα στη φιλοσοφία και για την Εισαγωγή του Πορφυρίου έχουν αποδοθεί στον Ηλία, όπως και κάποια σχόλια στο Περὶ ἑρμηνείας (που τα χειρόγραφα αποδίδουν στον Δαβίδ), ενώ με το όνομά του έχουν σωθεί προλεγόμενα στον Αριστοτέλη και υπόμνημα στις Κατηγορίες (που όμως εκδόθηκαν ως έργο του Δαβίδ) και η αρχή υπομνήματος στα Αναλυτικά Πρότερα.  Τα υπομνήματά του δεν διαφέρουν από ανάλογα εθνικά, μολονότι η χριστιανική ταυτότητα του Ηλία είναι μάλλον σίγουρη. Αυτό δεν φαίνεται παρά ελάχιστες φορές στην ερμηνεία της αριστοτελικής λογικής, όταν π.χ. δέχεται την πιθανότητα των θαυμάτων ως άμεσων ενεργειών της Πρόνοιας ή χρησιμοποιεί (ο ίδιος ή κάποιος αντιγραφέας;) την έκφραση κατὰ τὰς Ἑλλήνων φημὶ ψευδεῖς δόξας, ίσως για να αποφεύγει έτσι και πιθανές κατηγορίες άλλων χριστιανών.

Ελάχιστες πληροφορίες έχουμε για τον συγγραφέα τριών, τουλάχιστον, σχολιαστικών έργων στη γραμμή της νεοπλατωνικής αλεξανδρινής σχολής (βλ. Βιβλιογραφία). Στους τίτλους τους ο Δαβίδ αποκαλείται θεοφιλέστατος καὶ θεόφρων φιλόσοφος, αλλά η ταυτότητά του παραμένει άγνωστη. (α) Η κυρίαρχη ερμηνεία, με κειμενικά κριτήρια, τον τοποθετεί στο δεύτερο μισό του 5ου αιώνα ως μαθητή του Ολυμπιόδωρου. (β) Πολύ μεταγενέστερη αρμενική παράδοση (από τον 11ο αιώνα κ.ε.) τον θέλει γεννημένο στην Αρμενία• ορισμένοι ερευνητές τον τοποθετούν μεταξύ 470-550/60, με σπουδές στην Αλεξάνδρεια, την Αθήνα και την Κωνσταντινούπολη. Όταν επέστρεψε στην Αρμενία λέγεται ότι μετέφρασε τα δικά του υπομνήματα και άλλα φιλοσοφικά και επιστημονικά ελληνικά έργα. Ωστόσο οι πηγές είναι ασαφείς και αντιφατικές και τίποτε δεν αποδεικνύει την αρμενική του καταγωγή (ούτε, βέβαια, την αποκλείει!). (γ) Στις ελληνικές πηγές έως τον 10ο αι. δεν υπάρχει μαρτυρία για φιλόσοφο Δαβίδ• η πρώτη σχετική μαρτυρία αφορά τον Νικήτα Δαβίδ. Οι δύο παλαιότεροι ελληνικοί κώδικες (1223 και 1348) που περιέχουν τα Προλεγόμενα και τα σχόλια στην Εἰσαγωγή τα προσγράφουν στον Νικήτα: Νικήτα φιλοσόφου τοῦ καὶ Δαβὶδ μετονομασθέντος. Έτσι, έχει προταθεί η ταύτιση του Δαβίδ με τον Νικήτα Δαβίδ Παφλαγώνα, αγιολόγο, θεολόγο και φιλόσοφο του 10ου αιώνα, που γνωρίζουμε ότι τον αποκαλούσαν και με το δεύτερο μόνο όνομά του. Είναι πιθανόν, τέλος, τα χειρόγραφα να κυκλοφορούσαν ανώνυμα και αργότερα να αποδόθηκαν σε κάποιον χριστιανό συγγραφέα. Τα κείμενα του Δαβίδ και του Ηλία, ή άλλα παρόμοια, χρησιμοποίησε ο Ιωάννης Δαμασκηνός, ο Αρέθας (που είναι εγγύτερα στον Ηλία), ενώ τα γνωρίζουν ο Μιχαήλ Ψελλός, ο Ιωάννης Ιταλός και τα χρησιμοποιεί εκτενώς ο Νικηφόρος Βλεμμύδης (1197-1272) στην Ἐπιτομὴ Λογικῆς. Σε βυζαντινά χειρόγραφα (έως τον 16ο αιώνα) ανθολογούνται σχόλια του Δαβίδ ή άλλα που βασίζονται σε δικά του.

Ο Στέφανος ήταν μαθητής του Φιλόπονου, φιλόσοφος και αστρονόμος, και πολυγραφότατος συγγραφέας: έγραψε αστρονομική πραγματεία, σχόλια σε λογικά έργα του Αριστοτέλη και του Πορφυρίου, σε Ιπποκράτη και Γαληνό, ακόμη και έργα αλχημείας, ενώ του αποδίδεται η σύνταξη του υπομνήματος στο 3ο βιβλίο του Περί Ψυχής. Ο ίδιος ο αυτοκράτορας Ηράκλειος τον προσκάλεσε λίγο μετά το 610 στην Κωνσταντινούπολη, όπου έλαβε τον τίτλο του οἰκουμενικοῦ διδασκάλου, έγινε δηλαδή καθηγητής στη λεγόμενη αυτοκρατορική ακαδημία. Δίδαξε φιλοσοφία (Πλάτωνα και Αριστοτέλη), γεωμετρία, αριθμητική, μουσική, αστρονομία –η πιο όψιμη μαρτυρία για τη διδασκαλία Πλάτωνα στον 7ο αιώνα. Στο Περὶ ἑρμηνείας υπόμνημά του οι αναφορές σε μη αποδεκτές από τον χριστιανισμό φιλοσοφικές απόψεις (για την αιωνιότητα της ύλης, τη θεϊκότητα των ουρανίων σωμάτων, τα άλογα πνεύματα και τις νύμφες της νεοπλατωνικής δαιμονολογίας) είναι ουδέτερες, χωρίς προσπάθεια να ανασκευαστούν από χριστιανική άποψη. Πάντως, συνειδητά αντιδιαστέλλει τα κατά Πλάτωνα και τα εὐσεβῆ δόγματα, ενώ προσθέτει αναφορές στο κείμενο της Βίβλου ως εξηγητικές του αριστοτελικού κειμένου. Ο Στέφανος, ένας από τους τελευταίους έλληνες φιλόσοφους της Αλεξανδρείας πριν από την αραβική κατάκτηση, μετέφερε τον αλεξανδρινό πλατωνισμό στην Κωνσταντινούπολη, έναν πλατωνισμό χωρίς το μεταφυσικό του υπόβαθρο και με κύριο ενδιαφέρον του τις επιστήμες, ιδίως τα μαθηματικά.

Ο ἐξηγητής πρέπει να είναι ταυτόχρονα εξηγητής και ἐπιστήμων. Το έργο του εξηγητή είναι να αναπτύσσει όσα γράφονται με ασαφή τρόπο, ενώ του επιστήμονα να εκφέρει κρίση περί του αληθούς και του ψευδούς, δηλ. να διακρίνει τις κενές από τις γόνιμες σκέψεις. Πρέπει να μην αλλάζει ανάλογα με αυτά που εξηγεί, σαν εκείνους που παίζουν στη σκηνή και υποδύονται διάφορα πρόσωπα, μιμούμενοι διαφορετικούς χαρακτήρες –όταν εξηγεί τον Αριστοτέλη να γίνεται αριστοτελικός αλλά να ισχυρίζεται ότι δεν έγινε τέτοιος, ενώ όταν εξηγεί τον Πλάτωνα να γίνεται πλατωνικός αλλά να ισχυρίζεται ότι δεν έγινε. Πρέπει ο εξηγητής να μην αναγκάζεται σε καμία περίπτωση να βεβαιώνει ότι χωρίς άλλο ο αρχαίος φιλόσοφος τον οποίο εξηγεί είναι αλάνθαστος, αλλά σε κάθε περίπτωση πρέπει να επιλέγει την αρχή «και ο άνθρωπος φίλος, και η αλήθεια φίλη –αλλά από τους δυο φίλους πιο φίλη η αλήθεια». (Δαβίδ [Ηλίας], Ἐξήγησις τῶν δέκα κατηγοριῶν, 122.25-123.1)