Οι απεικονίσεις φιλοσόφων σε ψηφιδωτά της αρχαιότητας αναπαράγουν ένα πολύ δημοφιλές μοτίβο της εποχής, τις επτά ανδρικές μορφές που αντιστοιχεί στο σχήμα των επτά σοφών της αρχαιότητας. Κεντρική μορφή σε αυτές τις παραστάσεις ήταν κατά περίπτωση ο Σωκράτης, ή ο Πλάτων.

Δύο ψηφιδωτά που απεικονίζουν συμπόσιο επτά φιλοσοφών ήλθαν στο φως στην Ιταλία μέσα στον 19ο αι. Το πρώτο, ανακαλύφθηκε το 1896 και είχε κατασκευασθεί μεταξύ του 1ου αι. π.Χ. και 1ου αι. μ.Χ, στη βίλα του Τ. Siminius Stephanus στην Πομπηία. Το δεύτερο, το οποίο δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά από τον Winckelmann το 1821, βρέθηκε στην Σαρσίνα στην περιοχή της βόρειας Ούμπριας. Η σύγκριση των δύο έργων καταδεικνύει ότι και τα δύο προέρχονται από το ίδιο πρωτότυπο, πιθανότα κάποιον πίνακα και όχι ψηφιδωτό. Επίσης είναι βέβαιο ότι το έργο από την Πομπηία αποτυπώνει ακριβέστερα το πρωτότυπο, καθ’ότι στο ψηφιδωτό της Σαρσίνας παρατηρούνται παραλείψεις και απλοποιήσεις ορισμένων εικονογραφικών θεμάτων.

Το ψηφιδωτό της Πομπηίας είναι κατά προσέγγιση τετράγωνο και περιβάλλεται από ένα πλαίσιο με περίτεχνα φυτικά κοσμήματα και θεατρικά προσωπεία στις γωνίες και στο μέσον κάθε ταινίας. Η σκηνή παριστάνει επτά μορφές ανδρών μεγάλων σε ηλικία, ειδωμένες από κοντινή απόσταση, ενώ πίσω τους απεικονίζεται τοπίο αποτελούμενο από ένα επιστύλιο στα αριστερα, ένα ηλιακό ρολόι και ένα δέντρο στο κέντρο, και το οχυρωματικό τείχος μιας πόλης στην επάνω γωνία δεξιά. Το θέμα της σκηνής είναι πιθανότατα η συζήτησης κάποιας αστρονομικής θεωρίας, καθώς στο μέσον της παράστασης απεικονίζεται μια ουράνια σφαίρα με εγχάρακτους δακτυλίους τοποθετημένη μέσα σε ένα κιβωτιόσχημο μικρό έπιπλο.

Το ψηφιδωτό της Σαρσίνας διαφέρει στα ακόλουθα σημεία: το πλαίσιο με τις περίτεχνες διακλαδώσεις των φύλλων και των καρπών και με τα θεατρικά προσωπεία έχει αντικατασταθεί από ένα απλό φυλλόσχημο μοτίβο. Οι μορφές στο ψηφιδωτό της Σαρσίνας έχουν όλες στραμμένη την προσοχή τους στην ουράνια σφαίρα, σε αντίθεση με το ψηφιδωτό της Πομπηίας όπου οι μορφές δείχνουν να έχουν μεγαλύτερη αυτονομία και να υπάρχουν περισσότερα του ενός κέντρα ενδιαφέροντος μέσα στην σύνθεση. Η ίδια η σφαίρα στο ψηφιδωτό της Σαρσίνας είναι χωρίς δακτυλίους, μικρότερη σε μέγεθος και βρίσκεται επάνω στο έπιπλο και όχι μέσα σε αυτό. Ακόμη το δέντρο που απεικονίζεται στο έργο της Πομπηίας και αποτελεί αναφορά στον Φιλοσοφικό Κήπο, στο ψηφιδωτό της Σαρσίνας έχει απαλειφθεί.

Διαφορές επίσης παρατηρούνται και στα αρχιτεκτονικά στοιχεία που απεικονίζονται στο βάθος. Στο ψηφιδωτό της Σαρσίνας το επιστύλιο είναι αρκετά πιο στενό, ενώ και το ηλιακό ρολόι που βρίσκεται επάνω στο στύλο, έχει ελλειπτική μορφή και είναι χαρακτηριστικό της εικονογραφίας του 3ου αι. π.Χ., σε αντίθεση με το ημισφαιρικό σχήμα του έργου της Πομπηίας που εμφανίζεται στον 4ο αι. π.Χ. Ο καλλιτέχνης του ψηφιδωτού της Σαρσίνας φαίνεται επίσης να μην έχει κατανοήσει σωστά την απεικόνιση της αθηναϊκής Ακρόπολης, καθώς έχει απαλείψει τις βραχώδεις πλαγιές του λόφου και έχει περιορίσει την έκτασή της σε μια σειρά από οχυρωματικούς τοίχους και πύργους, τοποθετώντας κάτω από αυτούς ένα συγκρότημα κτιρίων χωρίς πρόδηλη αναφορά σε κάποιο γνωστό αρχιτεκτόνημα.

Παρά τις διαφορές μεταξύ τους το νόημα της σκηνής είναι προφανώς κοινό και για τα δύο ψηφιδωτά. Η επικρατέστερη ερμηνεία της παράστασης είναι ότι σε αυτή απεικονίζεται η Ακαδημία του Πλάτωνα. Από τις επτά μορφές του ψηφιδωτού, οι έξι είναι μαθητές, και η μια μορφή ο ίδιος ο Πλάτων. Αν και δεν υπάρχει απόλυτη βεβαιότητα για το ποια από αυτές τις μορφές είναι ο Πλάτων, οι περισσότεροι μελετητές συμφωνούν ότι αυτός μπορεί να ταυτισθεί με τον τρίτο άνδρα από τα αριστερά. Πολλοί πιστεύουν ότι στην παράσταση απεικονίζεται και ο Αριστοτέλης, ο οποίος αναγνωρίζεται είτε στην πρώτη μορφή από αριστερά, είτε στην τελευταία από δεξιά. Έχουν ακόμη διατυπωθεί οι προτάσεις ότι απεικονίζονται οι επτά σοφοί της αρχαιότητας: Θαλής, Πιττακός, Βίας, Σόλων, Κλεόβουλος, Μύσων και Χείλων, όπως επίσης και οι τύραννοι Πεισίστρατος, Περίανδρος και ο Δημήτριος ο Φαληρεύς. Επίσης έχει υποστηριχθεί ότι απεικονίζονται μεγάλοι αστρονόμοι της αρχαιότητας, όπως οι Θαλής, Αναξαγόρας, Πυθαγόρας, Ξενοφάνης, Δημόκριτος, Εύδοξος, Ευκτήμων, Κάλιππος, Μέτων, Φίλιππος, Ίππαρχος, ή Άρατος.

Υπάρχουν τρεις ακόμη περιπτώσεις ψηφιδωτών με ομαδικές απεικονίσεις φιλοσόφων, που χρονολογούνται στην Ύστερη Ρωμαϊκή περίοδο. Το ψηφιδωτό που ανακαλύφθηκε σε ρωμαϊκή βίλα κοντά στην πολή Baalbek του Λιβάνου χρονολογείται τον 2ο αι μ.Χ. και βρίσκεται σήμερα στο Εθνικό Μουσείο της Βηρυτού.

Το ψηφιδωτό διακοσμούσε πιθανότατα την αίθουσα εστίασης (triclinium) και απεικονίζει τους επτά σοφούς μαζί με τον Σωκράτη και την Καλλιόπη, μούσα της επικής ποίησης. Οι επτά σοφοί απεικονίζονται μαζί με επιγραφές των ονομάτων τους, της πόλης που κατάγονται και των αποφθεγμάτων που τους αποδίδει ο δημιουργός του ψηφιδωτού. Διαβάζουμε στα Ελληνικά τα εξής:

ΠΕΡΙΑΝΔΡΟΣ ΚΟΡΙΝΘΙΟΣ ΜΕΛΕΤΗ ΕΡΓΟΝ ΑΥΞΙ

ΣΟΛΩΝ ΑΘΗΝΑΙΟΣ ΜΗΔΕΝ ΑΓΑΝ

ΚΛΕΟΒΟΥΛΟΣ ΛΙΝΔΙΟΣ ΜΕΤΡΟΝ ΑΡΙΣΤΟΝ

ΧΕΙΛΩΝ ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣ ΓΝΩΘΙ ΣΕ ΑΥΤΟΝ

ΒΙΑΣ ΠΡΙΗΝΕΥΣ ΟΙ ΠΛΕΙΣΤΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΚΑΚΟΙ

ΠΙΤΤΑΚΟΣ ΛΕΣΒΙΟΣ ΚΑΙΡΟΝ ΓΝΩΘΙ

ΘΑΛΗΣ ΜΙΛΗΣΙΟΣ ΕΓΓΥΑ ΠΑΡΑ Δ’ ΑΤΑ

Το ψηφιδωτό των φιλοσόφων περιέβαλε ένα πλαίσιο με παραστάσεις από τις τέσσερις εποχές του χρόνου, του οποίου ένα τμήμα μόνο έχει σωθεί και το οποίο παριστάνει την Γη να λαμβάνει μια προσφορά σιταριού από ένα φτερωτό αγόρι με το όνομα Θέρος.

Ένα άλλο ψηφιδωτό στην Απάμεια της Συρίας χρονολογείται περίπου στο 350 μ.Χ. και απεικονίζει έξι από τους αρχαίους σοφούς να κάθονται από τρεις, δεξιά και αριστερά από τον Σωκράτη, και να ακούν τις διδαχές του. Παρότι ή κάθε μορφή ξεχωρίζει φυσιογνωμικά από την άλλη, μόνο η μορφή του Σωκράτη είναι εκείνη που αναδεικνύεται στο κέντρο της παράστασης, όπως σε ανάλογες απεικονίσεις του Χριστού, και το όνομά του επιγράφεται με μεγάλα γράμματα.

Το ψηφιδωτό των φιλοσόφων στην Κολωνία ανακαλύφθηκε το 1844 κατά την διάρκεια εργασιών ανέγερσης νοσοκομείου στην πόλη. Απεικόνιζε συνολικά επτά φιλοσόφους, τους Διογένη, Κλεόβουλο, Σωκράτη, Χείλωνα και Σοφοκλή, και έλειπαν τα πορτραίτα των δύο. Ο ζωγράφος J. Ramboux προσέθεσε στο ψηφιδωτό τις αποδόσεις του για τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη. Το ψηφιδωτό υπέστη σοβαρές καταστροφές κατά την διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου και αποκαταστάθηκε το 1967.

Από τα λιγοστά έργα ζωγραφικής που έχουν σωθεί στις μέρες μας ιδιαίτερη αξία έχει η τοιχογραφία του 1ου αι. μ.Χ. στο Μουσείο των Θερμών στην Ρώμη, από τον κήπο της βίλας Φαρνεζίνα, που σύμφωνα με μια άποψη παριστάνει τον μαθητή και συνεχιστή του Διογένη, Κράτη από την Θήβα μαζί με την επίσης Κυνική φιλόσοφο και σύζυγό του, Ιππαρχία.

Τέλος ξεχωριστό ενδιαφέρον παρουσιάζει και η απεικόνιση του Σωκράτη σε τοιχογραφία από οικία του 1ου αι μ.Χ. στην Έφεσο. Στο θραύσμα που σώζεται ο Σωκράτης απεικονίζεται να κάθεται σε πάγκο, φορώντας λευκό ένδυμα που κάλυπτε το σώμα του από την μέση και κάτω, ενώ το βάθος της τοιχογραφίας είναι χρώματος πορφυρού.