Το ψηφιδωτό από την Πομπηία που είναι γνωστό ως «ο κύκλος του Πλάτωνα» απεικονίζει επτά άνδρες σε ώριμη ηλικία – φιλοσόφους, για τους οποίους έχουν προταθεί πολλές ταυτίσεις. Οι περισσότεροι από τους μελετητές θεωρούν ότι η κεντρική μορφή της σύνθεσης είναι ο Πλάτων

Το ψηφιδωτό του Επτά Φιλοσόφων,  ή Κύκλου του Πλάτωνα, όπως είναι περισσότερο γνωστό, ανακαλύφθηκε το 1896. Το ψηφιδωτό κατασκευάστηκε μεταξύ του 1ου αι. π.Χ. και 1ου αι. μ.Χ, στη βίλα του Τ. Siminius Stephanus στην Πομπηία. Το έργο θεωρείται αντίγραφο παλαιότερου πρωτοτύπου, πιθανότατα πίνακα. Η υπόθεση αυτή τεκμηριώνεται από το γεγονός ότι ένα πανομοιότυπο ψηφιδωτό με επτά φιλοσόφους είχε βρεθεί στην Σαρσίνα στην περιοχή της βόρειας Ούμπριας στην Ιταλία. Το έργο από την Πομπηία θεωρείται ότι αποτυπώνει ακριβέστερα το πρωτότυπο, καθ’ότι στο ψηφιδωτό της Σαρσίνας παρατηρούνται παραλείψεις και απλοποιήσεις ορισμένων εικονογραφικών θεμάτων.

Το ψηφιδωτό της Πομπηίας είναι κατά προσέγγιση τετράγωνο και περιβάλλεται από ένα πλαίσιο με φυτικά κοσμήματα και θεατρικά προσωπεία. Η σκηνή παριστάνει επτά μορφές ανδρών μεγάλων σε ηλικία, ειδωμένες από κοντινή απόσταση, ενώ πίσω τους απεικονίζεται τοπίο αποτελούμενο από ένα επιστύλιο στα αριστερά, ένα ηλιακό ρολόι και ένα δέντρο στο κέντρο, και το οχυρωματικό τείχος μιας πόλης στην επάνω γωνία δεξιά. Το θέμα της σκηνής είναι πιθανότατα η συζήτησης κάποιας αστρονομικής θεωρίας, καθώς στο μέσον της παράστασης απεικονίζεται μια ουράνια σφαίρα με εγχάρακτους δακτυλίους τοποθετημένη μέσα σε ένα κιβωτιόσχημο μικρό έπιπλο.

Τον φιλοσοφικό χαρακτήρα αυτής της σκηνής ενισχύει και η παρουσία του δέντρου που παραπέμπει στον φιλοσοφικό Κήπο. Μια ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια σχετικά με την εποχή που τοποθετείται η σκηνή είναι ότι το ηλιακό ρολόι έχει αποδοθεί σύμφωνα με την μορφή που είχε στον 4ο αι. π.Χ, ως ένα κοίλο τμήμα σφαίρας πάνω στο οποίο έχουν χαραχθεί δώδεκα διαστήματα που αντιστοιχούν στις δώδεκα ώρες της ημέρας. Ο χώρος της συνάθροισης είναι βέβαιο ότι είναι η Αθήνα, πόλη κατεξοχήν συνδεδεμένη με την φιλοσοφία, κάτι που επιβεβαιώνεται και από την συμβολική απεικόνιση της Ακρόπολης στην πάνω δεξιά γωνία του ψηφιδωτού, μια σύμβαση της αθηναϊκής τέχνης καθιερωμένη ήδη από τον πρώιμο 4ου αι. π.Χ.

Η επικρατέστερη ερμηνεία της παράστασης είναι ότι σε αυτή απεικονίζεται η Ακαδημία του Πλάτωνα. Από τις επτά μορφές του ψηφιδωτού, οι έξι είναι μαθητές, και η μια μορφή ο ίδιος ο Πλάτων. Αν και δεν υπάρχει απόλυτη βεβαιότητα ποια από αυτές τις μορφές είναι ο Πλάτων, οι περισσότεροι μελετητές συμφωνούν ότι αυτός μπορεί να ταυτισθεί με τον τρίτο άνδρα από τα αριστερά, ακριβώς κάτω από το δέντρο. Η θέση του μέσα στην σκηνή φαίνεται να είναι προεξάρχουσα καθότι βρίσκεται στο κέντρο της ομάδας, αλλά και στο κέντρο του ψηφιδωτού. Το ένδυμά του είναι σκοτεινού χρώματος και έλκει το βλέμμα του θεατή. Επίσης σε αντίθεση με τις υπόλοιπες μορφές που τον περιβάλλουν και οι οποίες απλώς κάθονται με στοχαστική διάθεση, η μορφή του “Πλάτωνα” φαίνεται να μιλάει, ή ίσως να διδάσκει. Είναι απόλυτα ευθυγραμμισμένος με το δέντρο- ιερή ελιά γεμάτη με καρπούς, που συνδέεται με την θεά της σοφίας Αθηνά- ώστε να δημιουργείται σχεδόν η εντύπωση ότι το δέντρο φύεται από αυτόν. Ίσως πρόκειται για συνειδητό συμβολισμό που επέλεξε ο καλλιτέχνης του έργου για να καταδείξει ότι ο Πλάτων ήταν η ρίζα της γνώσης και ο ιδρυτής της Ακαδημίας.

Ένα καθοριστικό στοιχείο της παράστασης που δεν έχει ακόμα πειστικά ερμηνευθεί είναι η κίνηση του αριστερού χεριού της κεντρικής μορφής που κρατάει ένα ραβδί και δείχνει προς την κατεύθυνσης της ουράνιας σφαίρας , αλλά και προς μια σκοτεινή ελλειπτική επιφάνεια που εφάπτεται στο δεξί της πόδι. Κατά την Carol Mattusch πρόκειται για σανδάλι, ή σύμφωνα με άρθρο του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου της Νάπολης είναι ένα γεωμετρικό σχήμα που σχεδίασε στο έδαφος ο Πλάτων, ενώ κατά την K. Joplin ίσως να πρόκειται για μια σκιά στο έδαφος, που σε αυτό το σημείο μπροστά από τα πόδια του “Πλάτωνα”, έχει αποδοθεί σχεδόν λευκό, ώστε να διακρίνεται ακόμα καλύτερα αυτή η σκοτεινή επιφάνεια. Η σκιά αυτή ίσως έχει αλληγορικό περιεχόμενο και πιθανότατα η ανάγνωση ολόκληρης της σύνθεσης να σχετίζεται με αυτή την λεπτομέρεια του ψηφιδωτού.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει και η μορφή στο αριστερό άκρο της παράστασης που φορά ανοιχτόχρωμο κίτρινο ένδυμα και διάδημα. Είναι μαζί με την κεντρική μορφή ο μόνος άνδρας που επίσης φαίνεται να μιλάει, σχηματιζοντας ένα δεύτερο κέντρο ενδιαφέροντος μέσα στην σύνθεση. Αν βασιστούμε στην υπόθεση ότι το ψηφιδωτό παρστάνει τον κύκλο του Πλάτωνα, πιθανότατα να πρόκειται για τον μαθητή του Πλάτωνα και μεγάλο φιλόσοφο Αριστοτέλη. Έχει υποστηριχθεί ακόμα η ταύτιση της μορφής στο δεξιό άκρο με τον Θεόφραστο, με το σκεπτικό ότι ο πιο σκούρος τόνος της κόμης του φανερώνει και νεαρότερη ηλικία, καθότι ο Θεόφραστος ήταν περίπου 13 χρόνια νεώτερος από τον Αριστοτέλη, ένω ο μικρός σωρός από πέτρες δίπλα του, ίσως να είναι αναφορά στο έργο του Περί Λίθων.

Το Εθνικό αρχαιολογικό μουσείο της Νάπολης προτείνει για τις υπόλοιπες μορφές τις εξής ταυτίσεις: Ο πρώτος άνδρας από τα αριστερά πιθανόν είναι ο Ηράκλειτος, ο δεύτερος ο Λυσίας, η πρότελευταία μορφή από τα δεξιά ο Ξενοκράτης και η τελευταία ο Αριστοτέλης ο οποίος κρατάει στα χέρια του ένα πάπυρο. Ο G.W. Elderkin σημειώνει ότι ο αριθμός των φιλοσόφων που απεικονίζονται στο ψηφιδωτό οδήγησε πολλούς μελετητές να το θεωρήσουν ως απεικόνιση συμποσίου των επτά φιλοσόφων. Οι επτά σοφοί της αρχαιότητας ήταν άλλωστε αντικείμενο ευρείας συζήτησης στην Αθήνα του 4ου π.Χ. Ο Πλάτων μέσα από τον Πρωταγόρα μάς παραδίδει τα εξής ονόματα: Θαλής, Πιττακός, Βίας, Σόλων, Κλεόβουλος, Μύσων και Χείλων. Άλλοι κατάλογοι περιλαμβάνουν διαφορετικά ονόματα, όπως ο τύραννοι της Αθήνας Πεισίστρατος, και της Κορίνθου Περίανδρος. Ο Elderkin υποστηρίζει ότι κοντινή θέα του Παρθενώνα είχαν οι Περιπατητικοί φιλόσοφοι του Λυκείου που βρισκόταν στην νότια πλαγιά του Λυκαβηττού σε κοντινή απόσταση από τον Ιλισό, ενώ ταυτίζει την μορφή με το κίτρινο ένδυμα και το διάδημα στο αριστερό άκρο με τον περιπατητικό φιλόσοφο και επιστάτη της Αθήνας στο τέλος του 4ου αι. π.Χ. Δημήτριο Φαληρέα. Η C. Mattusch θεωρώντας ότι η κεντρική μορφή δείχνει με το ραβδί την υδρόγειο σφαίρα προτείνει την ταύτιση των μορφών με μεγάλους αστρονόμους της αρχαιότητας όπως οι Θαλής, Αναξαγόρας, Πυθαγόρας, Ξενοφάνης, Δημόκριτος, Εύδοξος, Ευκτήμων, Κάλιππος, Μέτων, Φίλιππος, Ίππαρχος, ή Άρατος. Ο αριθμός των μορφών ωστόσο, θεωρεί η Mattusch ότι σχετίζεται με τους Επτά σοφούς, και δεν αποκλείει και την παρουσία του Πλάτωνα μέσα σε αυτήν την ομάδα, καθ’ότι ο κατάλογος αυτός μεταβαλλόταν αρκετές φορές μέσα στην ιστορία.