Ιρανός φιλόσοφος του 12ου αιώνα, ιδρυτής της σχολής του Φωτισμού. Ο φιλοσοφικός στοχασμός που ανέπτυξε ήταν προϊόν γόνιμου συνδυασμού επιρροών της περιπατητικής φιλοσοφίας, του ισλαμικού νεοπλατωνισμού και του σουφισμού. Επιχείρησε την αναβίωση του πλατωνισμού στην αραβική σκέψη σε μια περίοδο που κυριαρχούσε ο αριστοτελισμός του Αβικέννα.

Ο Shihāb al-Dīn Yahyā ibn Habash ibn Amīrak Abu’l-Futūh Suhrawardī γεννήθηκε στη μικρή πόλη Suhraward της βορειοδυτικής Περσίας το 1154 (549 έτος Εγίρας). Ξεκίνησε την εκπαίδευσή του στη γειτονική πόλη Maraghah με δάσκαλό του τον Majd al-Din al-Jili και στη συνέχεια σπούδασε στο Ισφαχάν με τον λογικό φιλόσοφο Zahir al-Farisi. Κατόπιν πραγματοποίησε ένα ταξίδι πνευματικής περιπλάνησης αλλά και αναζήτησης πάτρωνα στην Ανατολία και τη βόρεια Συρία, όπου συνάντησε αρκετούς σουφί όπως ο Fakhr al-Din al-Maridini, η επαφή με τους οποίους επηρέασε καθοριστικά τον τρόπο σκέψης του.

Το 1183 (579) μετακινήθηκε στο Χαλέπι όπου τρία χρόνια αργότερα ολοκλήρωσε τη συγγραφή του γνωστότερου έργου του Φιλοσοφία του Φωτισμού (Hikmat al-ishrāq). Λίγο μετά την άφιξή του στο Χαλέπι μπήκε στην υπηρεσία και απολάμβανε την εύνοια του κυβερνήτη της πόλης πρίγκιπα Malik Zāhir Shāh, γιου του διάσημου στη Δύση σουλτάνου Saladin. Ωστόσο, η διαρκώς αυξανόμενη επιρροή του στον πρίγκιπα προκάλεσε την αντίδραση των κύκλων της αυλής που οδήγησε στην εκτέλεσή του το 1191 (587) με την κατηγορία της αίρεσης, της διαφθοράς της θρησκείας, αλλά και της διαφθοράς του νεαρού ηγεμόνα. Λόγω του βίαιου τέλους του είναι γνωστός και ως ο «δολοφονημένος δάσκαλος» (al-Shaikh al-Maqtūl).

O Σουχραουάρντι ήταν πολυγραφότατος: τα έργα του καλύπτουν σχεδόν κάθε φιλοσοφικό θέμα που απασχολούσε τους στοχαστές της εποχής του. Έγραψε στα αραβικά και περσικά και εικάζεται ότι έγραψε 200 έργα εκ των οποίων τουλάχιστον τα 100 έχει εξακριβωθεί πως είναι πράγματι δικά του• βέβαια δεν σώζονται όλα και δεν έχουν εκδοθεί όλα τα σωζόμενα χειρόγραφά του. Από τον 13ο αιώνα το έργο του άρχισε να μεταφράζεται και να γίνεται γνωστό στη Δύση. Καθοριστικής σημασίας για τη διάδοσή του στον δυτικό κόσμο κατά το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα ήταν η συμβολή του γάλλου στοχαστή Henry Corbin με τη μετάφραση των βασικών έργων του στα γαλλικά και τον (επιλεκτικό, ωστόσο, και επικεντρωμένο σε ζητήματα μεταφυσικής) σχολιασμό τους.

Τα σημαντικότερα έργα του Σουχραουάρντι είναι οι Υπαινιγμοί (al-Talwīhāt), οι Αντιθέσεις (al-Muqāwamāt), τα Μονοπάτια και καταφύγια ή Συζητήσεις (al-Mashāri wa’l-mutārahāt) και η Φιλοσοφία του Φωτισμού (Hikmat al-ishrāq). Όπως και πολλοί άλλοι ανατολικοί στοχαστές του 12ου αιώνα ασχολήθηκε με την προβληματική της φιλοσοφίζουσας δογματικής θεολογίας. Επηρεάστηκε σε μεγάλο βαθμό από τον Αβικέννα, τον στοχασμό του οποίου ερμηνεύει κριτικά από νεοπλατωνική σκοπιά, συνθέτοντας στοιχεία από τον Πλάτωνα, τον Αριστοτέλη, τους Πυθαγόρειους, τους Νεοπλατωνικούς και τον ερμητισμό. Η ενασχόληση με το έργο του Αβικέννα στα πεδία της λογικής, της ψυχολογίας, της γνωσιολογίας και της μεταφυσικής οδήγησε τον Σουχραουάρντι στην ανάπτυξη των δικών του φιλοσοφικών θεωριών, όπως η έννοια της «παρουσιακής γνώσης», η εισαγωγή του φαντασικού κόσμου (alam al-mithal) και η οντολογία των φώτων που αποτέλεσαν τη βάση της Σχολής του Φωτισμού.

Στον πυρήνα της μεταφυσικής θεωρίας του βρίσκεται η έννοια του (θεϊκού) Φωτός. Για τον Σουχραουάρντι κάθε τι συμμετέχει στη θεμελιώδη πραγματικότητα του Φωτός ενέχοντας διαφορετικές διαβαθμίσεις φωτεινότητας. Έτσι, για παράδειγμα, η ανθρώπινη ψυχή είναι ένα είδος μη υλικού Φωτός που βρίσκεται παγιδευμένη στον κόσμο και χρησιμοποιεί το σώμα ως εργαλείο τελειοποίησής της κατά τη διάρκεια της ζωής στον υλικό κόσμο, προκειμένου να προσεγγίσει τον κόσμο των Φώτων.

Ανικανοποίητος από τις δυνατότητες που προσφέρει ο διασκεπτικός ορθολογισμός στην πλήρη κατανόηση του κόσμου, ο Σουχραουάρντι στράφηκε στην ενορατική γνώση, το είδος της γνώσης των εξωτερικών πραγμάτων, των εννοιών αλλά και της αυτογνωσίας που επιτυγχάνεται μέσω της μυστικής εμπειρίας. Παρόλα αυτά δεν απορρίπτει εξολοκλήρου τον διασκεπτικό ορθολογισμό υποστηρίζοντας πως σε συνδυασμό με την ενορατική γνώση μπορεί να οδηγήσει τον μυστικό στοχαστή στην απόλυτη γνώση των πραγμάτων.

Αν και οι σπουδές του Σοχραουάρντι εντάσσονταν κυρίως στην αβικέννεια περιπατητική φιλοσοφική παράδοση που κυριαρχούσε εκείνη την εποχή, κατά τη διάρκεια της περιπλάνησής του στην Ανατολία ο Ιρανός φιλόσοφος εγκατέλειψε τα διδάγματα των δασκάλων του και στράφηκε στον πλατωνισμό. Σύμφωνα με όσα ο ίδιος υποστήριξε, η μεταστροφή του ήταν συνέπεια της μυστικής του εμπειρίας που σχετιζόταν με την κατανόηση της φύσης και της σημασίας των πλατωνικών Ιδεών/μορφών και ενός ονείρου του στο οποίο ο Αριστοτέλης (επειδή τότε αυτός θεωρούνταν συγγραφέας της Αριστοτελικής θεολογίας, και όχι ο Πλωτίνος) του εξήγησε ότι το κλειδί για την κατανόηση του γνωσιολογικού προβλήματος είναι η αυτογνωσία. Αυτή η έννοια αποτέλεσε τη βάση για τη θεωρία της παρουσιακής γνώσης, δηλαδή τη σύλληψη ενός πράγματος ταυτόχρονα με την άμεση συγκατάθεση στην ύπαρξή του. Στη συνέχεια ο φιλόσοφος άρχισε να επαινεί τον Πλάτωνα, αρνούμενος ότι ο Al-Farabi και ο Αβικέννας υπήρξαν πραγματικοί φιλόσοφοι.

Ο Σουχραουάρντι υπογράμμιζε πως το φιλοσοφικό του σύστημα ήρθε σε ρήξη με τους «περιπατητικούς» φιλοσόφους στο Ισλάμ και ότι αρκετές από τις θεωρίες του τις συνέλαβε στην προσπάθειά του να αποδείξει τη μη εγκυρότητα ευρέως διαδεδομένων αλλά λανθασμένων φιλοσοφικών απόψεων και να επιστρέψει στα αληθινά δόγματα των πρώτων σοφών. Βέβαια, δεδομένου ότι η συγγραφή του συνόλου των φιλοσοφικών του έργων ολοκληρώθηκε στο διάστημα περίπου μιας δεκαετίας και ότι δούλευε παράλληλα περισσότερα από ένα έργα, δεν μπορεί να γίνει μια σαφής διάκριση μεταξύ αμιγώς «περιπατητικών» και αμιγώς «πλατωνικών» έργων. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα της σύλληψης της έννοιας της ψυχής, ως προς την οποία δέχεται όπως οι αριστοτελικοί ότι η γένεση της ψυχής είναι ταυτόχρονη με εκείνη του σώματος, αλλά όπως οι πλατωνικοί και οι νεοπλατωνικοί δέχεται την ύπαρξη ουσίας της ατομικής ψυχής, την αθανασία της και την ανάγκη ένωσής της με το νοητό ον.

Πλατωνικές και κυρίως νεοπλατωνικές επιρροές εντοπίζονται στη γνωσιολογία του Σουχραουάρντι και συγκεκριμένα στην καταγωγή της έννοιας της ενορατικής γνώσης, την οποία ο ίδιος αντιπαραθέτει στον αριστοτελικό ορισμό, συνδέοντάς την με αυτό που ο ίδιος κατανοεί ως πυθαγόρεια επίδραση στον Πλάτωνα, αλλά και με την ιδέα της επανόδου της ψυχής στον εαυτό της που ανέπτυξε ο Πρόκλος.

Αν και ο ίδιος ο Σουχραουάρντι υπογράμμιζε τον πλατωνικό χαρακτήρα της σκέψης του, σύγχρονοι μελετητές όπως ο Gutas θέτουν το ερώτημα του κατά πόσο αυτός ο ισχυρισμός επαληθεύεται από το ίδιο το έργο του Ιρανού φιλοσόφου, υποστηρίζοντας ότι ο Σουχραουάρντι στηρίζεται πολύ επιφανειακά στα ίδια τα πλατωνικά κείμενα και χρησιμοποιεί πλατωνικές έννοιες, όπως οι μορφές, τροποποιώντας σε μεγάλο βαθμό το περιεχόμενό τους έτσι ώστε να προσαρμόζονται καλύτερα στον δικό του φιλοσοφικό τρόπο σκέψης.

Η σκέψη του Σουχραουάρντι αποτέλεσε κομβικό σημείο για την ανάπτυξη της φιλοσοφίας στο Ισλάμ, επειδή αποτέλεσε μια κριτική προσέγγιση της περιπατητικής παράδοσης του Αβικέννα και επιχείρησε τη στροφή στον πλατωνισμό θέτοντας ερωτήματα συχνά κοινά για τους πλατωνικούς και τους μυστικούς στοχαστές.