Οι Άραβες του Μεσαίωνα θεωρούσαν τον Πλάτωνα (Aflāṭūn) «θεϊκό φιλόσοφο», όμως το έργο του δεν ήταν εξίσου γνωστό με του Αριστοτέλη ή των Νεοπλατωνικών και δεν γνωρίζουμε αν υπήρξε ολοκληρωμένη μετάφραση διαλόγου του. Ο αραβικός κόσμος ήρθε σε επαφή με το έργο του Πλάτωνα κυρίως μέσω μεταφρασμένων αποσπασμάτων, επιτομών, υπομνημάτων, γνωμολογίων, ανθολογιών και ψευδεπίγραφων πλατωνικών έργων, γραμμένων κατά κανόνα υπό το πρίσμα της «εναρμόνισης Πλάτωνα και Αριστοτέλη».

Η falsafa (φιλοσοφία) ήταν κατά βάση προϊόν της επαφής των μουσουλμάνων διανοουμένων με την αρχαία ελληνική παράδοση και η μετάφραση των κειμένων της αρχαιοελληνικής φιλοσοφίας έπαιξε καθοριστικό ρόλο σε αυτή τη διαδικασία. Ακολουθώντας το παράδειγμα των

σύριων μεταφραστών

και αξιοποιώντας το διαθέσιμο υλικό, οι άραβες λόγιοι προχώρησαν με τη σειρά τους στη μετάφραση αρχαίων ελληνικών φιλοσοφικών κειμένων• η μεταφραστική πρακτική γνώρισε μεγάλη άνθηση ιδιαίτερα κατά τους δύο πρώτους αιώνες της δυναστείας των Αββασιδών (750-1258), αρχικά από ανεξάρτητους μεταφραστές χριστιανούς, εβραίους ή πρόσφατα προσηλυτισμένους στο Ισλάμ, και στη συνέχεια από τον κρατικό «Οίκο Σοφίας», Ακαδημίας και οιονεί μεταφραστικού κέντρου (Βαγδάτη αρχ.9ου αι.). Σημαντικός αριθμός αρχαίων ελληνικών κείμενων διασώθηκε χάρη στις αραβικές μεταφράσεις και τη μεταφορά τους στη δυτική Ευρώπη από τους μουσουλμάνους της Ιβηρικής χερσονήσου, είναι όμως δύσκολο να υποστηρίξουμε με απόλυτη βεβαιότητα ότι το ίδιο συνέβη στην περίπτωση του

Πλάτωνα

–σε αντίθεση με τον

Αριστοτέλη

, το φιλοσοφικό corpus του οποίου είχε μεταφραστεί στα αραβικά σχεδόν στο σύνολό του, και με πολλούς

Νεοπλατωνικούς

. Παρά το γεγονός ότι οι Άραβες του Μεσαίωνα θεωρούσαν τον Πλάτωνα (Aflāṭūn) «θεϊκό φιλόσοφο» και έναν από τους μεγαλύτερους σοφούς, η μετάφραση πλατωνικών κειμένων στα αραβικά είχε σποραδικό και αποσπασματικό χαρακτήρα. Πιθανή αιτία για την απουσία (ή, έστω, τη μη διάσωση) μεταφράσεων είναι η εστίαση των Αράβων στοχαστών στις φιλοσοφικές ιδέες του Πλάτωνα και όχι στη μορφή των

διαλόγων

που δύσκολα μεταφράζονται και συχνά δεν καταλήγουν σε οριστικά συμπεράσματα. Έτσι, τα αυθεντικά έργα του Πλάτωνα έγιναν γνωστά στον αραβικό κόσμο κυρίως μέσω επιτομών και παραφράσεων, αφενός του

Al-Kindī

και του κύκλου του και αφετέρου των μεταφράσεων των συνόψεων του Γαληνού (και του Περὶ τῶν Ἱπποκράτους καὶ Πλάτωνος δογμάτων).

Ελάχιστες είναι οι μεταφράσεις ακέραιων πλατωνικών διαλόγων που μαρτυρούνται και καμία δεν έχει σωθεί. Είναι χαρακτηριστικό ότι δεν μαρτυρείται ούτε μία μετάφραση του

Φαίδωνα

, του πιο ευρέως γνωστού διαλόγου στην αραβική σκέψη.

Τίμαιος

: Στον πολύτιμο Κατάλογο (fihrist) του Ibn al-Nadīm (10ος αι.) μαρτυρείται η ύπαρξη πρώιμης μετάφρασης από τον Ibn al-Bitriq (του κύκλου του Al-Kindī). Ο ίδιος ο

Al-Kindī

(περ.801-873) ασχολείται σε έργα του με τις θεωρίες των αριθμών, των στερεών και των αρμονικών αναλογιών, κάτι που πιστοποιεί τη μελέτη του πλατωνικού διαλόγου από τον κύκλο του. Την ίδια εποχή, ο σύριος νεστοριανός χριστιανός Ңunayn ibn Ishāq (809-873) διόρθωσε την παραπάνω μετάφραση ή ξαναμετέφρασε ολόκληρο το έργο. Το μόνο βέβαιο είναι η κυκλοφορία πολλών εξηγήσεων του Τίμαιου.

Νόμοι

: η μαρτυρία για μετάφρασή τους από τον Ңunayn είναι επισφαλής και πρόκειται μάλλον για μετάφραση της σύνοψης του έργου από τον Γαληνό. Μεσαιωνικές πηγές αποδίδουν μία μετάφραση των Νόμων στον ιακωβίτη χριστιανό Yahyā ibn ‘Adī, αν και δεν έχει διευκρινιστεί αν μετέφραζε απευθείας από τα ελληνικά στα αραβικά ή με τη μεσολάβηση των συριακών. Οι αναφορές στους Νόμους και οι παραθέσεις χωρίων τους είναι συχνές στις αραβικές πηγές. Υπάρχουν, επίσης, επισφαλείς μαρτυρίες για μετάφραση της

Πολιτείας

από τον Ңunayn και του Σοφιστή από τον γιο του Ishāq. Στα αραβικά μεσαιωνικά κείμενα παρατίθεται μεγάλος αριθμός μεταφρασμένων χωρίων από τους παραπάνω διαλόγους και άλλους (

Συμπόσιο

,

Φαίδρος

, Φαίδων), που προέρχονται πιθανώς από αποσπασματικές μεταφράσεις των διαλόγων και από έμμεσες πηγές (δοξογραφία, γνωμολόγια, συνόψεις).

Οι άραβες λόγιοι γνωρίζουμε ότι είχαν έμμεση πρόσβαση σε πολλά πλατωνικά έργα και ότι έδιναν προτεραιότητα στη μετάφραση επιτομών τους, καθώς και στη μετάφραση και ερμηνεία νεοπλατωνικών κείμενων που θεωρούνταν συμπληρωματικά των αριστοτελικών ή αποδίδονταν λανθασμένα στον ίδιο τον Αριστοτέλη. Η εντατική ενασχόληση του Al-Kindī με την πλατωνική παράδοση απέφερε συνόψεις της

Απολογίας

και του

Κρίτωνα

, και έργα του ιδίου που παραφράζουν τον Φαίδωνα ή εμπνέονται από τον

Μένωνα

και το Συμπόσιο. Τα μέλη του κύκλου του μετέφρασαν έργα του

Πλωτίνου

, του

Πρόκλου

, του

Ιωάννη Φιλόπονου

και του

Ολυμπιόδωρου

. Αρκετές από τις αραβικές μεταφράσεις δεν κυκλοφορούσαν με το όνομα του συγγραφέα τους: εκτός από κείμενα του Πλωτίνου που θεωρούνταν αριστοτελικά, έργα του Πρόκλου αποδίδονταν στον Αριστοτέλη και στον

Αλέξανδρο Αφροδισιέα

και του Ιωάννη Φιλόπονου επίσης στον Αλέξανδρο Αφροδισιέα. Η μεταφραστική δραστηριότητα του Ңunayn ibn Ishāq και του κύκλου του οδήγησε στη μετάφραση συνόψεων του Γαληνού για τον Τίμαιο (στα συριακά και κατόπιν στα αραβικά από τον μαθητή τουʿĪsā ibn Yaḥyā) και του Περὶ τῶν Ἱπποκράτους καὶ Πλάτωνος δογμάτων του Γαληνού. Τα σχόλια του Ολυμπιόδωρου στον

Σοφιστή

μεταφράστηκαν ίσως από τον γιο του Ishāq. Από κείμενα του ίδιου του Hunayn γνωρίζουμε ότι μαθητές του (όπως ο ʿĪsā ibn Yaḥyā) μετέφρασαν τις χαμένες στα ελληνικά συνόψεις του Γαληνού για τα έργα

Κρατύλος

, Σοφιστής,

Πολιτικός

,

Παρμενίδης,

Ευθύδημος

, Πολιτεία (εδώ ίσως βασίστηκε το υπόμνημα του Αβερρόη), Νόμοι και Τίμαιος, εκ των οποίων σώζεται μόνο η τελευταία. Σχετικά με τον πλέον δημοφιλή Τίμαιο, πρέπει να σημειωθεί ότι μεταφράστηκαν το Περὶ τῶν ἐν τῷ Πλάτωνος Τιμαίῳ ἰατρικῶς εἰρημένων του Γαληνού, αποσπάσματα των σχολίων του Πρόκλου και μια αταύτιστη πραγματεία του

Πλουτάρχου

• ο Abū Bakr al-Rāzī (865-925) παρουσίασε και σχολίασε το Περὶ τῆς ἐν Τιμαίῳ ψυχογονίας του

. Μεταφράστηκαν, επίσης, αποσπάσματα των σχολίων του Πρόκλου για τον Φαίδωνα και την Πολιτεία (10ο βιβλίο), ενώ με βάση το διαθέσιμο υλικό ο

Al-Farabi

και ο Ibn al-Tayyib έγραψαν εκθέσεις των Νόμων. Υπήρξαν και ειδικές μελέτες, όπως αυτές που έγραψε ο Thābit ibn Qurra για τα γεωμετρικά προβλήματα του Μένωνα και της Πολιτείας. Στη ευρύτερη συνάφεια των μεταφράσεων έργων της

πλατωνικής παράδοσης

πρέπει να ενταχθούν οι μεταφράσεις της Θεολογικῆς Στοιχειώσεως και του Περὶ ἀϊδιότητος κόσμου του Πρόκλου (και της απάντησης του Ιωάννη Φιλόπονου), της Εισαγωγής του Πορφυρίου, των αποδιδόμενων στον

Ιάμβλιχο

σχολίων στα Χρυσά ἔπη και άλλων υπομνηματιστικών έργων στον Αριστοτέλη. Εκτός από τις μεταφράσεις των πλατωνικών έργων και των σχολίων και συνόψεών τους, στον αραβικό κόσμο ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένη η κυκλοφορία ψευδεπίγραφων πλατωνικών έργων, όπως το

Liber de Causis

(που ουσιαστικά αποτελεί διασκευή της Θεολογικῆς Στοιχειώσεως του Πρόκλου) και η λεγόμενη Theologia Aristotelis (Θεολογία του Αριστοτέλη, που αποτελείται από αποσπάσματα αραβικών διασκευών των Εννεάδων IV-VI του Πλωτίνου). Τέλος, σώζονται –ή/και απλώς γνωρίζουμε ότι υπήρξαν– δοξογραφικές και γνωμολογικές συλλογές και ανθολογίες• οι πρώτες περιείχαν αυθεντικές ρήσεις του Πλάτωνα, ενώ οι μεταγενέστερες υλικό από μη αυθεντικά γνωμολόγια, από ψευδεπίγραφα πλατωνικά έργα ή αποτελούσαν συνδυασμό αυθεντικών πλατωνικών ρήσεων και χωρίων από τις συνόψεις του Γαληνού με παραθέματα από μη αυθεντικά γνωμολόγια και δοξογραφικές συλλογές. Μέσα από τα πλατωνικά κείμενα και τις παραφράσεις τους οι Άραβες γνώρισαν (και ενδιαφέρθηκαν κυρίως για) τις πλατωνικές θεωρίες για την έγχρονη δημιουργία του κόσμου και τη δημιουργία της αθάνατης ψυχής, τον έρωτα, τη διάνοια και την τριμερή διαίρεση της ψυχής, το κράτος, καθώς και για τις έννοιες των πλατωνικών μορφών και τη διάκριση των δύο κόσμων.