Η ταξινόμηση του πλατωνικού έργου σε ομάδες των τεσσάρων διαλόγων (τετραλογίες) από τον Θράσυλλο.

Οι στερεότυπες εκδόσεις του πλατωνικού έργου που χρησιμοποιούμε σήμερα αναπαράγουν μια σταθερή σειρά παρουσίασης των πλατωνικών διαλόγων. Η σειρά αυτή, που παραδίδεται και στα παλαιότερα σωζόμενα χειρόγραφα, ακολουθεί την αρχαία ταξινόμηση σε τετραλογίες, δηλαδή σε ομάδες των τεσσάρων διαλόγων.

Το ποιος πρώτος διαίρεσε τους πλατωνικούς διαλόγους σε τετραλογίες παραμένει ανοιχτό ερώτημα. Σύμφωνα με μια μεταγενέστερη μαρτυρία, ο Πλάτων δημοσιοποίησε (κάποιους από) τους διαλόγους του στα πρότυπα των θεατρικών τετραλογιών που παρουσιάζονταν στους αρχαίους δραματικούς αγώνες (τρεις τραγωδίες και ένα σατυρικό δράμα). Είναι πιθανό η πρώτη απόπειρα οργάνωσης του πλατωνικού έργου να πραγματοποιήθηκε, στα πλαίσια της δραστηριότητας της Ακαδημίας, από τους διαδόχους του Πλάτωνα. Ωστόσο, η πρώτη συστηματική προσπάθεια οργάνωσης του πλατωνικού έργου φαίνεται ότι ήταν έργο του Αλεξανδρινού φιλολόγου Αριστοφάνη Βυζάντιου (3ος αι. π.Χ.). Ο Αριστοφάνης επιχείρησε να ταξινομήσει τους πλατωνικούς διαλόγους σε τριλογίες, σε ομάδες δηλαδή των τριών διαλόγων, αλλά για άγνωστους λόγους δεν ολοκλήρωσε αυτήν την ταξινόμηση.

Η τελική τετραλογική ταξινόμηση των πλατωνικών διαλόγων υπήρξε μάλλον προϊόν μιας πολλαπλής επεξεργασίας που μεταξύ άλλων προϋπέθετε την έκδοση του συνόλου του πλατωνικού έργου. Από τα πρόσωπα που εμφανίζονται στις πηγές να εμπλέκονται σε αυτήν τη διαδικασία ταξινόμησης, το όνομα του Θράσυλλου (1ος αι. π.Χ.-1ος αι. μ.Χ.) επαναλαμβάνεται συχνότερα ως επινοητή των τετραλογιών.

Γνωρίζουμε τον Θράσυλλο ως τον προσωπικό αστρολόγο του αυτοκράτορα Τιβέριου. Ήταν μαθηματικός με ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την πυθαγόρεια και την πλατωνική φιλοσοφία. Έγραψε δύο τουλάχιστον εισαγωγικά φιλοσοφικά εγχειρίδια για τον Πλάτωνα και τον Δημόκριτο αντίστοιχα: Τὰ πρὸ τῆς ἀναγνώσεως τῶν Πλάτωνος διαλόγων και Τὰ πρὸ τῆς ἀναγνώσεως τῶν Δημοκρίτου βιβλίων. Σε αυτά συμπεριέλαβε τη διαίρεση των έργων των δύο φιλοσόφων σε τετραλογίες και πιθανόν προχώρησε στην προσθήκη ενός δεύτερου τίτλου αντίστοιχου προς το θέμα του κάθε διαλόγου. Πιθανόν να επεξεργάστηκε συστηματικότερα τις τετραλογίες από κάποια προηγούμενη πηγή. Η σειρά των πλατωνικών διαλόγων σύμφωνα με τον Θράσυλλο έχει ως εξής:

1η τετραλογία:

Εὐθύφρων ἢ περί ὁσίου

Ἀπολογία Σωκράτους

Κρίτων ἢ περὶ πρακτέου

Φαίδων ἢ περί ψυχῆς

2η τετραλογία:

Κρατύλος ἢ περὶ ὀρθότητος ὀνομάτων

Θεαίτητος ἢ περὶ ἐπιστήμης

Σοφιστὴς ἢ περὶ τοῦ ὄντος

Πολιτικὸς ἢ περὶ βασιλείας

3η τετραλογία:

Παρμενίδης ἢ περὶ ἰδεῶν

Φίληβος ἢ περὶ ἡδονῆς

Συμπόσιον ἢ περὶ ἀγαθοῦ

Φαῖδρος ἢ περὶ ἔρωτος

4η τετραλογία:

Ἀλκιβιάδης ἢ περί ἀνθρώπου φύσεως

Ἀλκιβιάδης δεύτερος ἢ περὶ εὐχῆς

Ἵππαρχος ἢ φιλοκερδής

Ἀντερασταί ἢ περὶ φιλοσοφίας

5η τετραλογία:

Θεάγης ἢ περὶ φιλοσοφίας

Χαρμίδης ἢ περὶ σωφροσύνης

Λάχης ἢ περὶ ἀνδρείας

Λύσις ἢ περὶ φιλίας

6η τετραλογία: Εὐθύδημος ἢ ἐριστικός

Πρωταγόρας ἢ σοφισταί

Γοργίας ἢ περὶ ῥητορικῆς

Μένων ἢ περὶ ἀρετῆς

7η τετραλογία: Ἱππίας α΄ ἢ περὶ τοῦ καλοῦ

Ἱππίας β΄ ἢ περὶ τοῦ ψεύδους

Ἴων ἢ περὶ Ἰλιάδος

Μενέξενος ἢ ἐπιτάφιος

8η τετραλογία:

Κλειτοφῶν ἢ προτρεπτικός

Πολιτεία ἢ περί δικαίου

Τίμαιος ἢ περί φύσεως

Κριτίας ἢ Ἀτλαντικός

9η τετραλογία:

Μίνως ἢ περὶ νόμου

Νόμοι ἢ περὶ νομοθεσίας

Ἐπινομίς ἢ νυκτερινός σύλλογος ἢ φιλόσοφος

Ἐπιστολαί

Η λογική των τετραλογιών Οι εννέα τετραλογίες περιλαμβάνουν το σύνολο του πλατωνικού έργου συμπεριλαμβανομένων των επιστολών καθώς και νόθων ή αμφισβητούμενων έργων. Το κριτήριο κατάταξης των διαλόγων παραμένει αντικείμενο έρευνας και αντιλογίας μεταξύ των μελετητών. Μόνο η πρώτη τετραλογία παρουσιάζει σαφή θεματική ενότητα, καθώς οι τέσσερις διάλογοι αφορούν τις τελευταίες μέρες του Σωκράτη και παρουσιάζουν το πρότυπο του φιλοσοφικού βίου. Για τις υπόλοιπες τετραλογίες έχουν προταθεί δύο βασικές ερμηνείες.

Η πρώτη ερμηνεία θεωρεί ότι κριτήριο της τετραλογικής ταξινόμησης είναι η φιλοσοφική θεματική των διαλόγων. Αν εξαιρέσουμε την πρώτη τετραλογία, οι υπόλοιπες οκτώ ομαδοποιούνται ως εξής: η δεύτερη και τρίτη τετραλογία περιλαμβάνει διαλόγους που αναφέρονται στη γνώση και τη διαλεκτική, η τέταρτη και η πέμπτη στη μαιευτική μέθοδο και την εκπαίδευση, οι επόμενες δύο τετραλογίες στη σοφιστική και οι δύο τελευταίες στην πολιτική φιλοσοφία.

Η εναλλακτική ερμηνεία βασίζεται στην ιδέα των δραματικών τετραλογιών και θεωρεί ότι για κάθε ομάδα οι τρεις πρώτοι διάλογοι έχουν έναν κοινό χαρακτήρα, ενώ ο τέταρτος διαφοροποιείται, όπως ακριβώς το σατυρικό δράμα διέφερε από τις τραγωδίες.

Εκτός από τις ιδιαίτερες δυσκολίες που παρουσιάζει κάθε ερμηνεία, κοινά προβλήματα είναι: α) η αδυναμία τους να εξηγήσουν την παρουσία νόθων διαλόγων, και β) οι παρεμβάσεις που προτείνουν στις κατατάξεις των διαλόγων προκειμένου να επιβεβαιωθεί το προτεινόμενο κάθε φορά σχήμα.