Ο δεύτερος μετά τον Πλούταρχο τον Αθηναίο επικεφαλής της νεοπλατωνικής σχολής των Αθηνών και δάσκαλος του Πρόκλου.

Με τον Πλούταρχο τον Αθηναίο, από τον οποίο δεν σώζεται κανένα σύγγραμμα, εγκαινιάστηκε, κατά τον ύστερο 4ο ή πρώιμο 5ο αιώνα, η λεγόμενη νεοπλατωνική σχολή των Αθηνών, η οποία θα λειτουργήσει για παραπάνω από εκατό χρόνια. Ο Συριανός, με καταγωγή από την Αλεξάνδρεια, όπου και έλαβε τη βασική εκπαίδευση, υπήρξε μαθητής του Πλουτάρχου στην Αθήνα, τον οποίο και διαδέχτηκε ως επικεφαλής της σχολής το 432 (χρονολογία θανάτου του Πλουτάρχου). Ο Συριανός έμεινε για λίγα χρόνια καθηγεμών της σχολής: πέθανε πριν από το 439, ίσως το 437. Οι πληροφορίες για τη ζωή του που μας είναι γνωστές είναι ελάχιστες. Αναφέρεται ως εντυπωσιακά όμορφος και ψηλός άνδρας προικισμένος με δυνατό φιλοσοφικό νου (Δαμάσκιος, Φιλόσοφος Ιστορία απ. 47 Athanassiadi). Ο σημαντικότερος μαθητής του και μετέπειτα διάδοχος στη σχολή των Αθηνών ήταν ο Πρόκλος. Κατά τη μαρτυρία της Σούδας (Σ1662 Adler), η συγγραφική παραγωγή του Συριανού περιλάμβανε Υπόμνημα στην πλατωνική Πολιτεία, Υπόμνημα στον Όμηρο, έργα για τους θεούς του Ομήρου και την θεολογία του Ορφέα, καθώς και ένα μακροσκελές σύγγραμμα (σε δέκα βιβλία) με θέμα την Συμφωνίαν Ὀρφέως, Πυθαγόρου, Πλάτωνος περὶ τὰ λόγια, δηλαδή την ουσιαστική ταυτότητα των ορφικών, πυθαγόρειων και πλατωνικών δογμάτων με τις θεόπνευστες αποκαλύψεις που εκφράζονταν στα Χαλδαϊκά Λόγια. Ο Πρόκλος (Εις Τιμ. 2.96.5-7, 273.23-26) αναφέρει, επίσης, Υπόμνημα του Συριανού στον πλατωνικό Τίμαιο. Κανένα από τα έργα αυτά δεν έχει σωθεί. Αντιθέτως, διαθέτουμε: α) Υπόμνημα στα βιβλία Β, Γ, Μ και Ν των Μετὰ τὰ Φυσικά του Αριστοτέλη, και β) Υπόμνημα στον πλατωνικό Φαίδρο. Συγγραφέας του τελευταίου υπομνήματος φέρεται ο μαθητής του Συριανού Ερμείας, ο οποίος μάλλον κατέγραψε απλώς τις προφορικές παραδόσεις του δασκάλου του. Στον Συριανό αποδίδονται επίσης δύο σωζόμενα έργα ρητορικής θεωρίας: α) Υπόμνημα στο Περὶ Στάσεων του Ερμογένη, και β) Υπόμνημα στο Περὶ Ἰδεῶν του Ερμογένη. Η σύγχρονη έρευνα έχει αμφισβητήσει την πατρότητα αυτών των υπομνημάτων: κάποιοι τα θεωρούν συγγράμματα προγενέστερου ρήτορα με το ίδιο όνομα, ενώ άλλοι θεωρούν ότι εγράφησαν όντως από τον φιλόσοφο Συριανό.

Επειδή το νεοπλατωνικό πρόγραμμα σπουδών είχε, από την εποχή του Ιάμβλιχου, τριμερή δομή, μπορούμε βάσιμα να υποθέσουμε ότι ο Συριανός εισήγαγε αρχικά τους σπουδαστές στην αριστοτελική σκέψη (με αποκορύφωμα την πρώτην φιλοσοφίαν), τούς μυούσε, εν συνεχεία, στην πλατωνική φιλοσοφία (με έσχατο όριο την κατανόηση του “κοσμολογικού” Τίμαιου και του “θεολογικού” Παρμενίδη) και τους οδηγούσε, τέλος, στην αφομοίωση της ορφικής και χαλδαϊκής θεολογίας. Όπως φαίνεται από τις μαρτυρίες του Πρόκλου για τις προφορικές παραδόσεις του δασκάλου του, ο Συριανός ξεκινούσε τη διδασκαλία των πλατωνικών διαλόγων με ανάλυση του επιφανειακού νοήματός τους για να καταλήξει τελικά, μέσω σταδιακής εμβάθυνσης, σε ερμηνείες αλληγορικές ή συμβολικές και ως επί το πλείστον θεολογικές. Ο Συριανός είχε επηρεαστεί βαθιά από τη διδασκαλία του Ιάμβλιχου και την συναφή με αυτήν προσπάθεια εναρμόνισης όχι μόνον του Πλάτωνα με τον Αριστοτέλη αλλά και της πλατωνικο-αριστοτελικής και πλωτινικής θεωρίας* με την χαλδαϊκή θεουργίαν*. Ωστόσο, όπου η εναρμόνιση ήταν αδύνατη, όπως π.χ. στην αποδοχή ή απόρριψη ιδεατών αριθμών (Εις Μ.τ.Φ. 80.4-81.6), ο Συριανός συνηγορούσε με τον Πλάτωνα εναντίον του Αριστοτέλη. Ο τίτλος του εκτενέστερου (και μάλλον σημαντικότερου) συγγράμματός του μαρτυρεί την αγωνία του Συριανού να καταδείξει την υποκείμενη ενότητα ανάμεσα στους ορφικούς αλληγορικούς μύθους, τις πυθαγόρειες συμβολικές ρήσεις, την πλατωνική θεωρητική φιλοσοφία και τις θεουργικές αποκαλύψεις των χαλδαϊκών χρησμών. Στην ιεραρχία του υπεραισθητού σύμπαντος ο Συριανός, όπως και οι περισσότεροι ύστεροι νεοπλατωνικοί, αποδεχόταν ως πρώτη αρχή ένα απολύτως υπερβατικό Εν, το οποίο αχρόνως γεννά την Μονάδα και την Αόριστο Δυάδα. Η Μονάς είναι η αρχή της ταυτότητας, της ενότητας, της ισορροπίας και της στάσης. Η Δυάς, αντιθέτως, είναι η αρχή της ετερότητας, της πολλαπλότητας, της δημιουργικής ανισορροπίας και της κίνησης. Από τη σύζευξή τους παράγονται όλα τα νοητά, διανοητά και αισθητά όντα. Από το Υπόμνημα στα Μετὰ τὰ Φυσικά (81.31-83.11), εξάγεται το συμπέρασμα ότι ο Συριανός αποδεχόταν τρία επίπεδα πραγματικότητας: το νοητό, το διανοητικό και το αισθητό. Η ανάγκη να θεωρηθούν τα αριστοτελικά καθόλου όχι ως επαγωγικές εκ των υστέρων αφαιρέσεις της ανθρώπινης διάνοιας αλλά ως αυθύπαρκτα όντα, που όμως ενυπάρχουν εκ των προτέρων και στις ανθρώπινες ψυχές, οδήγησε τον Συριανό στην υπόθεση ενός διαμεσολαβητικού επιπέδου που θα μπορούσε να γεφυρώσει την απόσταση ανάμεσα στον καθαρά νοητό χώρο των Ιδεών και τον υλικό κόσμο των αισθητών μορφών. Με την υπόθεση αυτή ο Συριανός δείχνει την επιρροή που δέχτηκε από την ιαμβλίχεια σκέψη που τόσο έντονα επιζητούσε την αποδοχή ενδιάμεσων υποστάσεων και διαμεσολαβητικών επιπέδων. Στο ίδιο πνεύμα, ο Συριανός αποδεχόταν την ύπαρξη θείων ἑνάδων (ως άμεσων παραγώγων του υπερβατικού Ενός) και διάφορα ιεραρχημένα επίπεδα κατώτερων θεϊκών οντοτήτων.

Η επιρροή του Συριανού φαίνεται να υπήρξε καθοριστικής σημασίας στη σκέψη του πιο διάσημου μαθητή του, του Πρόκλου. Ιδιαίτερα στην Πλατωνική Θεολογία και το Υπόμνημα στον πλατωνικό Παρμενίδη, ο Πρόκλος αναφέρει συχνά, με αληθινή εκτίμηση και σεβασμό, τον δάσκαλό του Συριανό ως τον άνθρωπο που κατόρθωσε να δει την θεολογική αξία του πλατωνικού έργου και να την αναλύσει ενδελεχώς. Η σύγχρονη έρευνα αναγνωρίζει, όλο και περισσότερο τα τελευταία χρόνια, τη σημαντική συμβολή του Συριανού στην διαμόρφωση του πρόκλειου συστήματος και κατά συνέπεια του βασικού κορμού της πλατωνικής παράδοσης μέχρι την Αναγέννηση.