Η εικόνα του Σωκράτη όπως σώζεται από τα αντίγραφα γλυπτών πορτραίτων της Ύστερης Κλασικής και Ελληνιστικής περιόδου εμφανίζει κάποια συγκεκριμένα φυσιογνωμικά χαρακτηριστικά καθ’ υπερβολήν, αλλά και μια σταδιακή πορεία εξέλιξης από το απόκοσμο προς το εξιδανικευμένο.

Η μορφή του Σωκράτη διασώθηκε μέσα από ένα πλήθος ρωμαϊκών αντιγράφων, γεγονός που φανερώνει το ιδιαίτερο ενδιαφέρον των ανθρώπων για την προσωπικότητα του Σωκράτη καθ’ όλη την διάρκεια της αρχαιότητας. Υπάρχουν δύο κύριοι τύποι πορτραίτων του Σωκράτη. Ο ένας («Τύπος Α») παριστάνει τον φιλόσοφο σχεδόν φαλακρό, με σχετικά αραιές τούφες μαλλιών στο πλάι του κεφαλιού του και επάνω από τα αυτιά του και συμπαγή τριγωνική γενειάδα. Αυτός ο τύπος χρονολογείται συνήθως στον πρώιμο ή τον μέσο 4ο αι. π.Χ. και αποδίδεται ορισμένες φορές στον Σιλανίωνα, ο οποίος έκανε επίσης ένα πορτραίτο του Πλάτωνα. Ο άλλος τύπος («Τύπος Β») μοιάζει στην βασική δομή με τον προηγούμενο, αλλά έχει πολύ πλουσιότερη, βαθιά σκαλισμένη κόμη και ρυτιδωμένο μέτωπο που προσδίδει μια αίσθηση πάθους στο πρόσωπο. Αυτός ο τελευταίος τύπος αποδίδεται στον Λύσιππο. Το πρωιμότερο πορτραίτο του φιλοσόφου ανάγεται στην περίοδο από δέκα έως είκοσι χρόνια μετά την καταδίκη του σε θάνατο το 399 π.Χ. και τον παρουσιάζει με την όψη του δαίμονα Σειληνού από τον διονυσιακό κύκλο. Ο Σωκράτης σύμφωνα με τις αρχαίες πηγές ήταν εμφανώς άσχημος στην όψη. Η ομοιότητα των πορτραίτων του Σωκράτη με σειληνούς και σατύρους, πέραν του ότι οφείλεται στην φυσική του ασχήμια, ήταν ίσως και ο απόηχος της εντύπωσης που έδινε ο φιλόσοφος στους Αθηναίους εξαιτίας της επικριτικής πολλές φορές στάσης του απέναντι στους συμπολίτες του. Μοιραία ο Σωκράτης δημιούργησε εχθρούς και έγινε και το αντικείμενο γελοιοποίησης, ο ίδιος ως προσωπικότητα, αλλά και το περιεχόμενο της διδασκαλίας του, όπως διαπιστώνουμε και από τις Νεφέλες του Αριστοφάνη (101ff., 348ff., 414). Η καχεκτική σιλουέτα με την χοντρή κοιλιά, το ευρύ πρόσωπο με τα διογκωμένα μάτια, την πλακουτσωτή μύτη, το μεγάλο στόμα με τα φουσκωμένα χείλη και το φαλακρό κεφάλι ήταν στοιχεία που αποτυπώθηκαν στα αγάλματα του Σωκράτη, για να αναδείξουν μέσα από τα στοιχεία της καρικατούρας την εντύπωση ακριβώς που παρείχε στους συγχρόνους του. Του «καλού κ’ αγαθού», αλλά και συνάμα παράξενου, ίσως και ενοχλητικού ανθρώπου . Ίσως να σήμαινε ότι και ο ίδιος ο Σωκράτης, με την χαρακτηριστική του ειρωνεία, να είχε συμβιβαστεί με αυτή την ταύτιση. Τα αντίγραφα του κεφαλιού του Σωκράτη αποτυπώνουν όλα τα βασικά χαρακτηριστικά της εικονογραφίας του Σειληνού. Το πιο γνωστό από αυτά, η προτομή του Σωκράτη στο Εθνικό Μουσείο της Νάπολης εντάσσεται στο ίδιο πλαίσιο, με μια ευδιάκριτη όμως τάση καλλωπισμού της μορφής. Αυτό είναι ιδιαίτερα εμφανές στα μάτια, τα καλοχτενισμένα μαλλιά και την ιδιαίτερα περιποιημένη γενειάδα. Τα χείλη της μορφής είναι μεν σαρκώδη, αλλά καλοσχηματισμένα. Αυτός ο ευνοϊκός χειρισμός στο πλάσιμο της μορφής του Σωκράτη έρχεται σε εμφανή αντίθεση με τις περιγραφές του Σωκράτη που μιλούν για διογκωμένα μάτια, πρησμένα χείλη και ακατάστατα μαλλιά. Είναι προφανές ότι ο παραγγελιοδότης του συγκεκριμένου αντιγράφου ήθελε να μετριαστούν κατά το δυνατόν τα χαρακτηριστικά του Σειληνού. Άγνωστος παραμένει σε μεγάλο βαθμό ο τύπος σώματος που συνδυαζόταν με ένα τέτοιο κεφάλι. Είναι φανερό ωστόσο ότι και το υπόλοιπο σώμα θα ξέφευγε από τον γενικό κανόνα της ιδεαλιστικής απεικόνισης των κλασικών αγαλμάτων και θα είχε πιθανόν μια παρόμοια εικόνα δυσμορφίας με το κεφάλι. Μια πολύ γενική εικόνα για το χαμένο άγαλμα μπορεί να μας δώσει ένα χάλκινο ανάγλυφο από την Πομπηία, διακοσμητικό εξάρτημα επίπλου, ύψους 15 εκατοστών και κατασκευασμένο πιθανόν από καλλιτέχνη της ύστερης Ελληνιστικής περιόδου. Σε αυτό εικονίζεται πιθανόν η Διοτίμα να μυεί τον Σωκράτη στα μυστήρια του έρωτα. Για τη μορφή του Σωκράτη ο καλλιτέχνης δανείστηκε το γνωστό ήδη από τον 6ο αι. μοτίβο μέσα από την αγγειογραφία, του άνδρα που αναπαύεται στηριζόμενος στην μαγκούρα του, και ακουμπά με χαλαρότητα το άλλο χέρι στον γοφό του. Ο συγκεκριμένος τύπος παραπέμπει στην χαρά της σχόλης και την απόλαυσης της συζήτησης και χαρακτηρίζει τον Αθηναίο πολίτη που έχει πολύ ελεύθερο χρόνο και που στέκεται να συζητήσει τα θέματα της πόλης. Αυτή η εικόνα του Σωκράτη, του ανθρώπου που συμπεριφέρεται με τον προσήκοντα για τον Αθηναίο πολίτη τρόπο και συγχρόνως έχει τα χαρακτηριστικά της ασχήμιας που συναντάμε σε όλα τα αντίγραφα του κεφαλιού, είναι ακριβώς η εικόνα που έχουμε για τον Σωκράτη από τις γραπτές πηγές. Αρκετά διαφορετική είναι η εικόνα του Σωκράτη στα μεταγενέστερα αντίγραφα του Τύπου Β. O ιστορικός της φιλοσοφίας Διογένης ο Λαέρτιος (3ος αι. μ.Χ.) αναφέρει ότι οι Αθηναίοι έστησαν ένα πορτραίτο του Σωκράτη στο Πομπείον, ένα κτίριο ακριβώς έξω από μια από τις κύριες πύλες των Αθηναίων, «λίγο μετά» το θάνατο του Σωκράτη και ότι το πορτραίτο αυτό ήταν έργο του Λυσίππου (Διογ. Λαερτ. 2.43). Έχει υποστηριχθεί πως το πορτραίτο αυτό στήθηκε τον καιρό που ο συντηρητικός Αθηναίος ηγέτης Λυκούργος ανέθετε παραγγελίες για μνημεία που δόξαζαν τις πολιτιστικές παραδόσεις των Αθηνών, αλλά ενδεχομένως επίσης να στήθηκε από τον Αλέξανδρο καθ’ υπόδειξη του Αριστοτέλη. Παράλληλα με ένα ικανοποιητικό αριθμό αντιγράφων του κεφαλιού, έχουμε στην διάθεσή μας και ένα ολόσωμο αγαλμάτιο του Σωκράτη, στο Βρετανικό Μουσείο, αντίγραφο ρωμαϊκής εποχής που το πρωτότυπό του ανάγεται στον ύστερο 4ο αι. π.Χ. Ο Σωκράτης δεν εικονίζεται πια ως ένας ιδιόρρυθμος άνθρωπος που ξενίζει με την εμφάνισή του, αλλά έχει πλέον την εμφάνιση του ανθρώπου που αποτελεί πρότυπο πολίτη. Φορεί ιμάτιο τυλιγμένο με κομψό τρόπο γύρω από το κορμί του, και ο τρόπος που κρατάει με το χέρι του το απόπτυγμα προδίδει μέριμνα για μια ευπρεπή στάση την ώρα που μιλάει. Ο προσεκτικός τρόπος που κρατάει το ένδυμα καθώς και οι όμορφα τακτοποιημένες πτυχώσεις αντικατοπτρίζουν και μια εσωτερική «τάξη», όπως αναμένεται από ένα καλό πολίτη. Η εμφάνιση αυτή σύμφωνα με τις συμβάσεις της τέχνης αντιστοιχεί σε ένα άνθρωπο με ηθικές αξίες. Επίσης δεν υπάρχει στο σώμα του πλέον κανένα ίχνος της περιβόητης ασχήμιας του φιλοσόφου. Το ίδιο ισχύει και για το κεφάλι, παρ’ ό,τι ο Τύπος Β ενσωματώνει τα στοιχεία του Σειληνού, ως παγιωμένα πλέον φυσιογνωμικά χαρακτηριστικά του Σωκράτη,ιδωμένα όμως μέσα από μια τάση ωραιοποίησης. Ο θεωρούμενος λυσιππικός Τύπος Β΄του Σωκράτη αποτυπώνεται με σαφήνεια στην ρωμαϊκή προτομή του Σωκράτη στο Λούβρο. Το γεμάτο πρόκληση προσωπείο του Σειληνού έχει πια εξαφανιστεί και το πρόσωπο του φιλοσόφου παραπέμπει στην εικόνα του ώριμου πολίτη. Ο χειρισμός των μαλλιών και της γενειάδας δημιουργούν ένα αρμονικό οπτικό πλαίσιο για το πρόσωπο. Οι τούφες των μαλλιών είναι διευθετημένες με τρόπο ώστε να κρύβουν το φαλακρό κεφάλι και να δημιουργούν την εντύπωση ενός μάλλον μεγάλου μετώπου. Το ίδιο το πρόσωπο έχει τα χαρακτηριστικά ενός γέρου άνδρα, σε αντίθεση με το δαιμονικό προσωπείο του Σειληνού. Κάποιοι αντιγραφείς τόνισαν ακόμη περισσότερο το στοιχείο της ωριμότητας, ώστε ο Σωκράτης συχνά να έχει την εικόνα ευγενούς. Η ριζική αυτή αλλαγή στην εικόνα του φιλοσόφου συνδέεται πιθανόν με μια εκ νέου αποτίμηση της ιστορικής προσωπικότητας του Σωκράτη, αλλά φανερώνει ίσως και την καθοριστική επιρροή του Λυσίππου στην διαμόρφωση μιας νέας περί ωραίου αντίληψης στην τέχνη.